Jednym z konstytucyjnych praw obywatelskich, a zarazem formą artykułowania przez obywateli opinii i postulatów jest składanie petycji do organów władzy publicznej. Prawo to zagwarantowane jest w art. 63 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z którym „każdy ma prawo składać petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej oraz do organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej”.

W dalszej części tego przepisu konstytucyjnego zawarto delegację do ustawowego uregulowania kwestii związanych z prawem do petycji, która jednak od 1997 r. do tej pory nie została (w pełni) zrealizowana. Prace nad ustawą normującą prawo petycji toczyły się od dłuższego czasu w Senacie. Stowarzyszenie Inspektorów Pracy Rzeczypospolitej Polskiej ma zaszczyt być jednym z  uczestników debaty publicznej nad projektem tej ustawy. Aktualnie senacki projekt ustawy o petycjach trafił do laski marszałkowskiej (druk sejmowy 2135) . …..

Projekt reguluje składanie i rozpatrywanie petycji, sposób postępowania oraz właściwość organów w sprawach dotyczących petycji. Jak czytamy w uzasadnieniu projektu, do tej pory jedyne przepisy ustawowe odnoszące się do prawa do petycji można znaleźć w kodeksie postępowania administracyjnego. Stanowią one, „iż zagwarantowane każdemu w Konstytucji RP prawo składania petycji, skarg i wniosków do organów państwowych, organów jednostek samorządu terytorialnego, organów samorządowych jednostek organizacyjnych oraz do organizacji i instytucji społecznych realizowane jest na zasadach określonych przepisami działu VIII. Zgodnie z jego postanowieniami petycje, skargi i wnioski mogą być składane do organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Ponadto wymieniona ustawa stanowi, że petycje, skargi i wnioski można składać w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą.” W dalszych przepisach k.p.a. (podobnie jak w przepisach wykonawczych) nie ma już jednak mowy o petycjach, a jedynie o skargach i wnioskach. Projektowana ustawa stanowi zatem uzupełnienie tej luki.

Zgodnie z unormowaniami zawartymi w projekcie, petycje (w interesie publicznym, podmiotów ją składających lub podmiotów trzecich za ich zgodą) będą mogły składać osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne pozbawione osobowości prawnej, a także grupy wymienionych podmiotów. W ostatnim przypadku, grupa składająca petycję będzie wyznaczała swojego przedstawiciela, któremu mają przysługiwać określone w ustawie prawa i obowiązki podmiotu wnoszącego petycję. Petycje będzie można kierować do organów władzy publicznej oraz do organizacji lub instytucji społecznych, wykonujących zadania zlecone z zakresu administracji publicznej. Petycja będzie mogła dotyczyć żądania ustanowienia lub zmiany przepisów prawa, podjęcia decyzji lub innego działania w sprawie dotyczącej podmiotu wnoszącego petycję, życia zbiorowego lub wartości wymagających szczególnej ochrony w imię dobra wspólnego, mieszczących się w zakresie zadań i kompetencji podmiotu rozpatrującego petycję. Składanie petycji ma się odbywać w formie pisemnej lub za pomocą środków komunikacji elektronicznej na adres poczty elektronicznej wskazany na stronie internetowej adresata petycji bądź obsługującego go urzędu. Adresat petycji, jeżeli uzna, że sprawa, której ona dotyczy, nie leży w jego właściwości, będzie obowiązany przekazać petycję do właściwego podmiotu, informując o tym jej autorów.

W odniesieniu do postępowania w sprawach petycji ma obowiązywać zasada transparentności i jawności. W związku z tym, na stronie internetowej podmiotu rozpatrującego petycję lub urzędu go obsługującego niezwłocznie zamieszczana będzie informacja zawierająca zwięzły opis treści nadesłanej do niego petycji, jej skan, datę wpływu oraz imię i nazwisko albo nazwę podmiotu wnoszącego petycję lub podmiotu, w interesie którego petycja jest składana. Podmiot składający petycję będzie jednak mógł zastrzec, by jego dane osobowe zostały utajnione. Informacja o petycji będzie niezwłocznie aktualizowana o dane dotyczące przebiegu postępowania, w szczególności dotyczące zasięganych opinii, przewidywanego terminu oraz sposobu załatwienia petycji. Petycje powinny być rozpatrywane bez zbędnej zwłoki, nie później niż w terminie 3 miesięcy od dnia ich złożenia. W przypadku wystąpienia okoliczności niezależnych od podmiotu zobowiązanego do rozpatrzenia petycji, będzie jednak możliwe wydłużenie tego terminu – maksymalnie o 3 miesiące. Podmiot rozpatrujący petycję będzie zawiadamiać podmiot wnoszący petycję o sposobie jej załatwienia wraz z uzasadnieniem w formie pisemnej albo za pomocą środków komunikacji elektronicznej. W projekcie przewidziano również instytucję petycji wielokrotnej: jeżeli w ciągu miesiąca od otrzymania petycji przez określony podmiot trafią do niego dalsze petycje dotyczące tej samej sprawy, podmiot ten będzie mógł zarządzić łączne rozpatrywanie petycji. Wprowadzono poza tym rozwiązanie mające „na celu zapobieżenie wielokrotnemu rozpatrywaniu tych samych spraw, spowodowanych uporczywym wnoszeniem petycji niezawierających żadnych nowych treści, lecz ponawianych z niewiedzy lub pobudek pieniackich. W takim przypadku rozpatrujący petycję będzie mógł pozostawić ją bez rozpatrzenia (o ile petycja ta nie powołuje się na nowe fakt lub dowody nie znane przedtem podmiotowi rozpatrującemu petycję), ale jednocześnie musi poinformować składającego petycję o poprzednim sposobie jej załatwienia.” Projektowana ustawa zawiera także przepisy dotyczące petycji składanych do Sejmu i Senatu. Będą one rozpatrywane przez właściwą komisję wskazaną w regulaminie tych organów.

Warto wspomnieć iż jako organizacja społeczna, działająca w interesie publicznym – mamy przyjemność w praktyce testować funkcjonowanie dotychczasowych uregulowań dotyczących tego konstytucyjnego prawa obywatelskiego. Jak wskazuje praktyka – petycje kierowane do Wysokich Gremiów i Urzędów – w naszym przynajmniej przypadku – są wyniośle ignorowane.   A przypomnijmy, że do Rady Ochrony Pracy przy Sejmie RP wystąpiliśmy z petycją z dnia 8 maja 2013r. dotyczącą ratyfikowania przez Polskę protokołu do Konwencji Nr 81 MOP w sprawie inspekcji pracy w przemyśle i handlu (szczegóły we wpisie na stronie SIPRP z dnia 30 maja 2013r), zaś do Rzecznika Praw Obywatelskich petycją z dnia 10 stycznia 2014r. wystąpiliśmy o zwrócenie się przez ten organ do Sądu Najwyższego o jednoznaczne rozstrzygnięcie problemów interpretacyjnych obejmujących relacje ustawy o PIP i ustawy o swobodzie działalności gospodarczej  (do pobrania –  PDF Petycji do RPO).  Nie musimy nikogo przekonywać, iż problemy poruszane w obu petycjach są społecznie doniosłe, podstawowe zarówno dla systemu ochrony pracy w Polsce jak i zobowiązania organów państwowych do zapewnienia równości obywateli wobec prawa.

Oczywiście brak odpowiedzi na obie nasze/wasze petycje nie spowodował jak na razie w Zarządzie SIPRP popadnięcia w głęboką depresję. Jednak stan taki daje dużo do myślenia. Przynajmniej w tej dziedzinie od Ameryki i innych krajów rozwiniętej demokracji dzieli nas jeszcze spory dystans – który musimy nadrobić – czy się to komuś podoba, czy nie.

Jesteśmy więc, jako Stowarzyszenie najlepszym przykładem, iż inicjatywa organizacji społecznych dotycząca ustawy o petycjach jest ważna, i godna – w interesie publicznym – wszechstronnego wsparcia.

W niniejszej publikacji wykorzystano materiały autorstwa Pani Anny Krajewskiej z Instytutu Spraw Publicznych (www. isp.com) – dziękujemy !