Głosowanie odbywało się na naszej  stronie internetowej  w okresie 15.09.2013 r. – 15.10.2013 r. W tym okresie odnotowano ok. 2100 odwiedzin na stronie SIPRP. Spośród głosujących 91% opowiedziało się za tym, że Państwowa Inspekcja Pracy powinna dostosować wykładnię podmiotowego zakresu stosowania Konwencji Nr 81 MOP do obowiązującego w tym zakresie stanowiska Rządu RP, a jedynie 9% głosujących miało odmienne zadanie w tym zakresie. …

Konwencja Nr 81 dotycząca inspekcji pracy w przemyśle i handlu przyjęta w Genewie 11.07.1947 r. została ratyfikowana przez Prezydenta RP – Lecha Wałęsę w dniu 19.04.1995r. Dokument ratyfikacyjny Rzeczypospolitej Polskiej do powyższej Konwencji został złożony Dyrektorowi Generalnemu Międzynarodowego Biura Pracy dnia 2.06.1995r. i dokładnie rok później weszła ona w życie w Rzeczypospolitej Polskiej. Pod oświadczeniem rządowym z 24.02.1997 r. w sprawie ratyfikacji przez Rzeczpospolitą Polską ww. Konwencji złożył podpis ówczesny Minister Spraw Zagranicznych Dariusz Rosati.

O akcie tym „przypomniano sobie”  8 lat później, kiedy to z dniem 21.08.2004 r. do ustawy o PIP wprowadzono zapisy dotyczące upoważnień do kontroli przedsiębiorców i gdy zaczęły obowiązywać ograniczenia wynikające z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, polegające na zakazie jednoczesnego prowadzenia dwóch i więcej kontroli tego samego przedsiębiorcy, nakazaniu prowadzenia czynności kontrolnych wyłącznie w obecności przedsiębiorcy lub osoby przez niego upoważnionej, a także rocznego limitu dni kontroli danego przedsiębiorcy. W PIP przyjęto wówczas wykładnię, według której postanowienia   art. 12 i 16 tej Konwencji wyłączały ww. ograniczenia wynikające z ustawy SDG przy kontrolach przeprowadzanych przez inspektorów pracy PIP u wszystkich bez wyjątku przedsiębiorców, co znalazło swoje odzwierciedlenie w treści upoważnienia do kontroli (do pobrania dostępne jest upoważnienie  z 22.11.97r), i było zgodne z oficjalnymi wykładniami Ministerstwa Gospodarki.

Począwszy od 7.03.2009 r., decyzją ówczesnego Głównego Inspektora Pracy – Tadeusza Jana Zająca w systemie inspekcji pracy w Polsce przyjęto, iż Konwencja Nr 81 MOP obowiązuje jedynie w odniesieniu do podmiotów działających w przemyśle i handlu, nie obowiązuje natomiast w sektorze szeroko rozumianych usług. W ślad za tym zmieniono druk upoważnienia do kontroli przedsiębiorcy, w którym m.in. wskazywano to, czy przedsiębiorca podlega, czy też nie podlega pod zakres działania Konwencji Nr 81 (do pobrania upoważnienie – 7.03.2009r.).  Uczyniono to bez głębszej samorefleksji. Do dnia dzisiejszego brak jest w tym zakresie jasnego stanowiska samego urzędu – bowiem np. budownictwo czy transport traktowane jest przez PIP „dla celów roboczych”  jako przemysł – po to żeby w stosunku do tych podmiotów konwencje można było  jednak stosować.

Obecnie obowiązujący wzór upoważnienia do kontroli ( druk upoważnienia.pdf ) nie zawiera, choć co jest oczywiste powinien nawet wzmianki o podstawowej dla PIP  Konwencji Nr 81, pomimo, że inspektorzy pracy niejednokrotnie „korzystają” w toku czynności kontrolnych z postanowień określonych art. 12 i 16 tej Konwencji. Dodajmy, że temat ten był sygnalizowany (jak na razie bez odzewu) kierownictwu Państwowej Inspekcji Pracy 26.07.2013r. przez przedstawicieli Zarządu Głównego SIPRP (link do przekazanego wówczas pisma SIPRP pismo.pdf  – opisano we wpisie z dnia 4.08.2013r.).

Nasuwa się pytanie, dlaczego po niemal 5 latach obowiązywania i stosowania w PIP prawidłowej wykładni, co do podmiotowego zakresu stosowania Konwencji Nr 81 doszło wówczas do jej drastycznego zawężenia. Być może oparto się wówczas na literalnym brzmieniu tytułu tej Konwencji,  być może stało się to bez uprzedniego należytego zagłębienia się w aspekt historyczny znaczenia wyrazu „handel” z tytułu Konwencji Nr 81 (przypomnijmy przyjętej w 1947 r). Jak się bowiem okazuje, pojęcie to obejmowało wówczas i zresztą obejmuje obecnie także wszelkie odpłatnie świadczone usługi. Dla wszystkich chyba jest jasne, że handel polega na sprzedaży dóbr, zarówno materialnych jaki i niematerialnych, czyli np. dóbr intelektualnych, czy usług.

Zapisom Konwencji nie podlega więc jedynie sfera  tzw. usługi niekomercyjnych tj. np. usług świadczonych przez sektor publiczny: urzędy, straż pożarną, policję, służbę więzienną, szkolnictwo publiczne etc.  Dla państw które chciały by rozszerzyć zakres konwencji o ten sektor, MOP przyjął tzw. protokół dodatkowy. A  że wszystkie niemalże państwa europejskie nie widzą takiej potrzeby, bo Konwencja obejmuje powszechnie w Europie wszystkich przedsiębiorców – protokół dodatkowy ratyfikowało gdzieś około… dwu krajów (w tym Rosja). W całej Europie opisywane przez SIPRP zagadnienie jest oczywiste, i nie wzbudza żadnych kontrowersji.

Uwzględniając historyczne i współczesne definicje pojęcia handel (zob. np. definicje GUS) – nasuwa się oczywisty wniosek, że Konwencja Nr 81 powinna mieć zastosowanie również do kontroli przedsiębiorców szeroko rozumianego sektora usług zarobkowych/komercyjnych. Potwierdza to jednoznacznie pismo z dnia 29.04.2010 r. znak DSPA-140-23(4)/10 stanowiące stanowisko Rządu do prezydenckiego projektu ustawy o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz ustawy o Państwowej Straży Pożarnej wyrażone w ramach prac odnoszących się do druku sejmowego poprzedniej kadencji nr 2739 (do pobrania – stanowisko Rządu (str 3-7) ).  W opinii Rady Ministrów czytamy m.in. „od czasu uchwalenia ustawy SDG w 2004r., a więc przez 5 lat obowiązywały najważniejsze z punktu widzenia organów kontroli wyłączenia PIP z ograniczeń ustanowionych w ustawie SDG dla organów kontroli (art. 80 – obecność kontrolowanego, art. 82 – równoczesność kontroli, art. 83 – limit czasu kontroli). Wskazana w uzasadnieniu projektu zmiana ustawy SDG w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 19.12.2008r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2009r., Nr 18, poz. 97) nie naruszyła zakresu stosowania ustawy SDG do kontroli przeprowadzanych przez organy PIP, a wręcz przeciwnie – zakres wyłączeń stosowania ustawy SDG w stosunku do kontroli PIP uległ rozszerzeniu o kwestię braku potrzeby zawiadamiania przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia kontroli (art. 79 ust. 2). W przepisach: art. 79 ust. 2 pkt 1, art. 80 ust. 2 pkt 1, art. 82 ust. 1 pkt 1 oraz art. 83 ust. 2 pkt 1 ustawy SDG ustanawiających w ogólnych zasadach przeprowadzania kontroli szeroki zakres wyłączeń , z których korzysta PIP, zawarto wyraźne odesłanie do mających pierwszeństwo w stosowaniu ratyfikowanych umów międzynarodowych (w tym przypadku Konwencji Nr 81 MOP) jako podstawy tych wyłączeń. Należy podkreślić, że przedstawione  wyłączenia przysługujące PIP, w oficjalnych interpretacjach Ministerstwa Gospodarki od czasu wprowadzenia w życie w 2004 r. ustawy SDG, odnosiły się do wszystkich sektorów działalności gospodarczej, a podstawą były postanowienia Konwencji Nr 81 MOP. W Polsce przyjęto powszechne stosowanie kontroli i nadzoru inspekcji pracy w stosunku do wszystkich pracodawców, a także w stosunku do innych podmiotów, na rzecz których jest świadczona praca przez osoby fizyczne (art. 13 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. Nr 89, poz. 589). W tym zakresie istotne jest upoważnienie zawarte w art. 26 Konwencji Nr 81 MOP, wskazujące, że w każdym przypadku, gdy nie ma pewności czy postanowienia Konwencji mają zastosowanie do jakiegoś zakładu, jego części, działu lub miejsca pracy, właściwa władza powinna rozstrzygnąć dany problem. Zagadnienie to zostało przez polskiego ustawodawcę  rozstrzygnięte w ten sposób, że zakresem działania inspekcji pracy objęto wszystkich pracodawców, przesądzając tym samym, że postanowienia Konwencji Nr 81 MOP znajdują zastosowanie do tych wszystkich podmiotów, które podlegają polskiemu systemowi inspekcji pracy.”

Na marginesie nadmieniamy, że podobne stanowisko zajęła ówczesna Minister Pracy i Polityki Społecznej Jolanta Fedak w odpowiedzi na dezyderat nr 8 Komisji do Spraw Kontroli Państwowej uchwalony 15.12.2009r. – zawierający wnioski de lege ferenda Państwowej Inspekcji Pracy (do pobrania:  dezyderat KOP nr 8 (str 20-25)  i  odpowiedź na ten dezyderat (str 19-22) ).

Wobec powyższego wydaje się, że dalsze stosowanie przez Państwową Inspekcję Pracy, przyjętych w 2009 r. przez poprzedniego Głównego Inspektora Pracy procedur opartych o niezgodne ze stanem prawnym relacje SDG do ustawy o PIP, w powiązaniu z postanowieniami Konwencji Nr 81 MOP – nie znajduje żadnego dalszego uzasadnienia. Uważamy, że nie powinny funkcjonować w obiegu prawnym wzajemnie wykluczające się stanowiska różnych organów państwa, zatem w naszej opinii zagadnienie to wymaga dokonania powtórnej, głębokiej analizy  i zmiany stanowiska obecnie zajmowanego przez Państwową Inspekcję Pracy.

Jesteśmy przekonani, że prawidłowe odczytanie ww. Konwencji, jak również  dostosowanie wykładni PIP w powyższym zakresie do ww. stanowiska Rządu Rzeczypospolitej Polskiej  i rezygnacja z wielu procedur, które są zbędne i utrudniają osiągnięcie celów stawianych przed Państwową Inspekcją Pracy przez ustawodawcę, pozwolą na zwiększenie efektywności i sprawności działania organu kontrolnego i spowodują  racjonalizację kosztów, czyli odciążenie budżetu zadaniowego Państwowej Inspekcji Pracy.

W następnym sondażu zapytamy Was:

Czy inspektorzy pracy powinni mieć możliwość w szerszym niż dotychczas zakresie dokumentować przebieg kontroli z użyciem środków elektronicznego obrazu i dźwięku, a zapisy takie powinny stanowić część protokołu kontroli ?