Poniżej przytaczamy świeżą interpelację  Posła Tomasza Kostusia  oraz odpowiedź Stanisława Szweda – Wiceministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Ponieważ sprawa dotyczy jednej z podstawowych i  powszechnie kontrolowanych przez inspektorów pracy PIP kwestii – warto z tymi dokumentami się zapoznać.

—

Interpelacja nr 9857

do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej

w sprawie omijania przez pracodawców godzinowej stawki minimalnej

Zgłaszający: Tomasz Kostuś

Data wpływu: 02-02-2017

Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) zapowiada kontrole i kary dla nierzetelnych pracodawców. Do omijania godzinowej stawki minimalnej dochodzi najczęściej w branży ochroniarskiej i budowlanej. Nie każdy pracodawca chce płacić obowiązujące od tego roku co najmniej 13 złotych na godzinę. Dlatego niektórzy z nich obchodzą przepisy każąc pracownikom płacić np. 5-6 złotych na godzinę za wynajem munduru, albo narzędzi.

,,Pozorne działanie w kategoriach opłacania za mundur, za narzędzia, za korzystanie z energii elektrycznej w pomieszczeniu, gdzie się dozoruje. To nie wchodzi w rachunek. I za to będą solidne mandaty” – mówi Główny Inspektor Pracy Roman Giedrojć.

W związku z powyższym proszę o odpowiedź na następujące pytania:

1. Czy Ministerstwo dostaje sygnały o problemie nieuczciwych pracodawców, którzy nie wprowadzili obowiązującej minimalnej stawki godzinowej?
2. Czy Ministerstwo ma pomysł by pracodawcy nie mogli obchodzić wspomnianej minimalnej stawki?
3. Czy resort posiada dane na temat jaki wpływ miało podniesienie stawki minimalnej na zatrudnienie w sektorach branży ochroniarskiej oraz budowlanej? Jak to wygląda w innych sektorach?
4. Czy Ministerstwo pracuje aktualnie nad przepisami, które miałyby w jakikolwiek sposób zwiększyć ochronę prawną pracowników?

—

Odpowiedź na interpelację nr 9857

w sprawie omijania przez pracodawców godzinowej stawki minimalnej

Odpowiadający: sekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Stanisław Szwed

Warszawa, 01-03-2017

W związku z wystąpieniem Pana Marszałka z dnia 10 lutego br., znak: K8INT9857, dotyczącym interpelacji Pana Posła Tomasza Kostusia w sprawie omijania przez pracodawców godzinowej stawki minimalnej, uprzejmie przedstawiam następujące informacje. ……

Ustawa z dnia 22 lipca 2016 r. o zmianie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1265) z dniem 1 stycznia 2017 r. wprowadziła, do istniejącego porządku prawnego gwarancję minimalnej wysokości wynagrodzenia również dla określonych umów cywilnoprawnych. Obowiązkiem stosowania minimalnej stawki godzinowej zostały objęte określone umowy zlecenia (art. 734 Kodeksu cywilnego) oraz umowy o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o zleceniu (art. 750 Kodeksu cywilnego). Zgodnie z obwieszczeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 21 września 2016 r. w sprawie wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2017 r. (M. P. poz. 934), od dnia 1 stycznia 2017 r., minimalna stawka godzinowa wynosi 13 zł za każdą godzinę wykonanego zlecenia lub świadczonych usług. Coroczny wzrost wysokości minimalnej stawki godzinowej (dla umów cywilnoprawnych) uzależniony będzie od dynamiki wzrostu minimalnego wynagrodzenia za pracę pracowników.

Zgodnie z art. 8a ustawy, w przypadku umów, o których mowa w art. 734 i art. 750 Kodeksu cywilnego wykonywanych przez przyjmującego zlecenie lub świadczącego usługi, wysokość wynagrodzenia powinna być ustalona w umowie w taki sposób, aby wysokość wynagrodzenia za każdą godzinę wykonania zlecenia lub świadczenia usług nie była niższa niż wysokość minimalnej stawki godzinowej. W przypadku gdy wysokość wynagrodzenia ustalonego w umowie nie zapewnia przyjmującemu zlecenie lub świadczącemu usługi otrzymania za każdą godzinę wykonania zlecenia lub świadczenia usług wynagrodzenia w wysokości co najmniej minimalnej stawki godzinowej, przyjmującemu zlecenie lub świadczącemu usługi przysługuje wynagrodzenie w wysokości obliczonej z uwzględnieniem minimalnej stawki godzinowej. Wypłaty wynagrodzenia w wysokości wynikającej z wysokości minimalnej stawki godzinowej dokonuje się w formie pieniężnej.

Dokonując analizy powyższych regulacji w kontekście prawa cywilnego, należy przede wszystkim wskazać, że w celu wykonania zobowiązania, a więc zaspokojenia interesu wierzyciela i zwolnienia się z długu, dłużnik powinien spełnić świadczenie. Jest to równoznaczne z wygaśnięciem zobowiązania.

Przepisy ustawy nie wyłączają możliwości dokonania potrącenia wierzytelności przysługujących zleceniodawcy lub usługodawcy z wierzytelnością przysługującą zleceniobiorcy lub usługobiorcy z tytułu wynagrodzenia, zatem należy przyjąć, że – w świetle przepisów ustawy – jest ono dopuszczalne. Określona na podstawie przepisów przedmiotowej ustawy wysokość minimalnej stawki godzinowej stanowi kwotę przysługującą zleceniobiorcy za każdą godzinę wykonanego zlecenia lub świadczonych usług, podlegająca opodatkowaniu i składkowaniu, według zasad określonych w powszechnie obowiązujących przepisach, a także ewentualnym potrąceniom.

Jednocześnie należy pamiętać, że zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (art. 353¹). Ponadto, w myśl art. 58 Kodeksu cywilnego czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy; nieważna jest także czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Zgodnie z intencją ustawodawcy, celem wprowadzonej regulacji dotyczącej minimalnej stawki godzinowej było zapobieganie ustalaniu wynagrodzenia należnego zleceniobiorcy (świadczącemu usługi) w wysokości niższej niż wynikająca z minimalnej stawki godzinowej oraz sankcjonowanie przypadków niewypłacania wynagrodzenia w tej wysokości. Dla zapewnienia skuteczności wprowadzanych przepisów, w art. 8e ustawy przewidziane zostały sankcje za ich naruszenie. Przedsiębiorca albo osoba działająca w imieniu przedsiębiorcy albo osoba działająca w imieniu innej jednostki organizacyjnej, którzy wypłacają zleceniobiorcy wynagrodzenie za każdą godzinę wykonania zlecenia lub świadczenia usług w wysokości niższej niż obowiązująca wysokość minimalnej stawki godzinowej podlegają karze grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł. Postępowanie w tym zakresie będzie toczyć się na podstawie przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia.

Aby zapewnić skuteczną kontrolę wypłacania wynagrodzeń z uwzględnieniem minimalnej stawki godzinowej Państwowa Inspekcji Pracy, jako organ powołany do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, poprzez odpowiednie zmiany w ustawie z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2015 r. poz. 640, z późn. zm.) została upoważniona do sprawowania nadzoru nad prawidłowością stosowania przepisów dotyczących zapewnienia minimalnej stawki godzinowej. Inspekcja będzie uprawniona do skierowania wystąpienia lub wydania polecenia w sprawie wypłacenia wynagrodzenia w odpowiedniej wysokości. W przypadku popełnienia wykroczenia związanego z wypłacaniem minimalnej stawki godzinowej inspektor pracy będzie oskarżycielem publicznym.

Działania mające na celu nieuprawnione pozbawienie wynagrodzenia gwarantowanego ustawą, które powinno być wypłacane w formie pieniężnej, co najmniej raz w miesiącu, powinny zostać ocenione negatywnie. Decyzja o zastosowaniu odpowiedniego środka powinna być podjęta przez organ kontrolny, w oparciu o okoliczności dotyczące konkretnego stanu faktycznego.

Jednocześnie pragnę nadmienić, że z uwagi na fakt, że wprowadzona regulacja ma istotne znaczenie zarówno społeczne jak i gospodarcze, funkcjonowanie nowych przepisów będzie monitorowane pod względem wpływu na te obszary. Zgodnie z art. 14 ww. ustawy, po upływie 24 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy Rada Ministrów przedstawi Sejmowi RP ocenę jej funkcjonowania. Ocena skuteczności zaproponowanych rozwiązań będzie podstawą do stosownego reagowania i podejmowania odpowiednich działań korygujących.

Odnosząc się do pytania Pana Posła dotyczącego wpływu podniesienia minimalnej stawki godzinowej na zatrudnienie w sektorach branży ochroniarskiej oraz budowlanej, a także w innych sektorach, uprzejmie informuję, że Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nie dysponuje informacjami w wyżej wymienionym zakresie. Natomiast, z danych pozostających w dyspozycji Ministerstwa wynika, że w styczniu br. odnotowany został spadek napływu do bezrobocia w odniesieniu do analogicznego okresu 2016 r. i wzrost w porównaniu do grudnia 2016 r.

W styczniu 2017 r. w urzędach pracy zarejestrowało się 202 966 osób, co oznacza spadek w porównaniu do analogicznego okresu 2016 r. o 20 678 osób, tj. o 9,2% i wzrost w porównaniu do grudnia 2016 r. o 12 672 osoby, tj. o 6,7%. Z liczby zarejestrowanych w styczniu 2017 r. 31 543 osoby zarejestrowały się po raz pierwszy i w porównaniu do stycznia 2016 r. liczba zarejestrowanych po raz pierwszy bezrobotnych zmniejszyła się o 2 789 osób, tj. o 8,1%, natomiast w odniesieniu do grudnia 2016 r. zanotowano wzrost napływu po raz pierwszy o 10 572 osoby, tj. o 50,4%. Warto w tym miejscu dodać, że wzrost napływu bezrobotnych po raz pierwszy w styczniu nie jest niczym zaskakującym, bo również w styczniu 2016 r., przy ogólnym spadku napływu bezrobotnych w porównaniu do grudnia 2015 r. o 3,8%, liczba rejestrujących się po raz pierwszy wzrosła o 39,5%.

 —

Z zaprezentowanego stanowiska Ministerstwa wynika, że wprowadzenie przez zleceniodawcę opłat za wynajem munduru, albo narzędzi potrącanych z wynagrodzenia ustalonego w wysokości 13 zł brutto na godzinę nie jest co do zasady, przez  ww. ustawę zabronione.  Z drugiej strony funkcjonuje w obiegu publicznym korzystna dla takich zleceniobiorców jednoznaczna wykładnia PIP, negująca en bloc możliwość dokonywania potrąceń tego typu „świadczeń” z wynagrodzenia zleceniobiorców.

Nie nam oczywiście ten problem rozstrzygać. Wydaje się jednak słusznym założenie, iż każdy tego typu przypadek będzie rozpatrywany przez inspektora pracy indywidualnie, szczególnie w kontekście  art. 58 Kodeksu cywilnego, stanowiącego, iż  czynność prawna sprzeczna z ustawą, albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna,[…] nieważna jest także czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. 

W każdym przypadku  negowania przez inspektora pracy dokonanych tego typu potrąceń organ zobowiązany będzie więc do przeprowadzenia postępowania dowodowego na okoliczność zaistnienia jednej z wymienionych wyżej przesłanek.  Jest to ogromne wyzwanie, i życie (ale także judykatura) pokaże, jak będzie to funkcjonowało w praktyce.

Na pewno może to być jeden z przyczynków godnych uwzględnienia w planowanej przez Ministerstwo modyfikacji czy uszczegółowieniu istniejących przepisów.

Linki:

http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/interpelacja.xsp?documentId=24922D7AEBBE9943C12580C000423070&view=S

http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/interpelacjaTresc.xsp?documentId=9349B4C512EB6436C12580C3003BC3B1&view=S

http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/interpelacjaTresc.xsp?documentId=E437F9DD155BEC06C12580D7004B6677&view=S