# JAWNOŚĆ’ 2017 w Warszawie.
W dniu 6 listopada 2017 r. w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów odbyło się spotkanie poświęcone projektowi ustawy o jawności życia publicznego. Przygotowany przez ministra-koordynatora służb specjalnych Mariusza Kamińskiego projekt zakłada m.in. obowiązek prowadzenia jawnego rejestru umów cywilnoprawnych (nota bene obecnie wiele instytucji państwowych odmawia udzielenia takich informacji nawet parlamentarzystom – co zakrawa na istny skandal), wprowadza nowy wzór oświadczenia majątkowego, które składać będzie musiała znacznie większa grupa urzędników i funkcjonariuszy (można to nazwać „powszechną lustracją majątkową”). Kompleksowo uregulowano także funkcjonowanie w organizacjach procedur antykorupcyjnych. Szczególnie ważna wydaje się też pierwsza w polskim prawie próba uregulowania statusu tzw. „sygnalisty”.
W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele licznych organizacji społecznych działających na rzecz jawności w życiu publicznym, do których ma zaszczyt zaliczać się także Stowarzyszenie Inspektorów Pracy Rzeczypospolitej Polskiej. …..
W szczególności zaangażowani jesteśmy w stworzenie w Polsce, na wzór niektórych innych krajów ram prawnych działalności tzw. sygnalistów (z ang. „whistleblower”), w szczególności ustawowego zagwarantowania takim osobom ochrony prawnej. Nasz przedstawiciel wchodzi w skład Grupy Ekspertów ds. Sygnalistów przy Fundacji Batorego. Aktywnie uczestniczyliśmy także w obywatelskim projekcie StopKorupcji.
Nawiązując do przebiegu tragicznego w skutkach wybuchu metanu w Kopalni Węgla Kamiennego Mysłowice-Wesoła w 2014 r., której to tragedii, przez przekazanie sygnałów o nieprawidłowościach w zakresie bhp dało by się uniknąć – Grupa Ekspertów ds. Sygnalistów wystąpiła wówczas do rządu polskiego i parlamentu z apelem o podjęcie działań dla wzmocnienia ochrony prawnej dla osób, które w dobrej wierze zgłaszają nadużycia i w ten sposób podejmują próbę zapobiegania ich negatywnym konsekwencjom, jak również nad budowaniem przyjaznego klimatu społecznego oraz postaw społecznych wspierających sygnalistów.
Odnosząc się do projektu ustawy procedowanego na spotkaniu w KPRM oceniamy więc jako bardzo istotny krok naprzód fakt zajęcia się przez Projektodawcę problemem sygnalistów. W naszej opinii oraz w opinii organizacji z którymi współpracujemy (np. Instytutu Spraw Publicznych) zaproponowanych w projekcie rozwiązań nie można jednak uznać za gwarantujące sygnalistom odpowiednią ochronę
Wynika z następujących przesłanek: Sygnalistą w myśl projektu ustawy jest wyłącznie osoba, która podejmuje współpracę z organami ścigania. Brakuje natomiast możliwości udzielenia ochrony temu, kto zdecydował się na inną formę ujawnienia nieprawidłowości (np. w ramach struktury wewnętrznej firmy/instytucji czy na forum publicznym).
Sygnalizowanie nieprawidłowości w projekcie ustawy jest też ograniczone przedmiotowo jedynie do wąskiego zakresu nadużyć, które mieszczą się w katalogu przestępstw o charakterze korupcyjnym, finansowym czy księgowym. Tymczasem, zgodnie ze standardami regulacji wspierających sygnalistów katalog ten powinien być znacznie szerszy i obejmować wszystkie istotne nieprawidłowości, które mają miejsce w miejscu pracy (w tym w szczególności dotyczące zagrożeń dla bezpieczeństwa, zdrowia i życia ludzi).
Istotnym problemem jest również brak możliwości zagwarantowania poufności osobie zgłaszającej nieprawidłowości. Standardem przepisów wspierających sygnalistów powinna być co do zasady ochrona tożsamości osób alarmujących o nadużyciach , tymczasem ustawa nie przewiduje takiego wariantu.
Ustawa daje możliwość ochrony stosunku pracy (stosunku umownego) sygnalisty oraz zabezpiecza przed zmianą warunków umowy na mniej korzystne, brak jest jednak ustawowej gwarancji osobom ochrony przed innymi rodzajami represji ze strony pracodawcy
Pozytywnie należy ocenić rozwiązanie, które daje możliwość zwrotu kosztów zastępstwa procesowego dla sygnalisty. Z doświadczenia wynika bowiem, że sygnaliści w starciu z pracodawcą na sali sądowej mają bardzo ograniczone możliwości udowodnienia swoich racji, a ich sytuacja finansowa rzadko pozwala na swobodne korzystanie z pomocy prawnej (ze stanowiska ISP przesłanego do KPRM w ramach konsultacji publicznych).
Jak wynika z deklaracji przekazanej w trakcie spotkania przez ministra Macieja Wąsika, niektóre zapisy w ustawie o jawności życia publicznego będą zmienione. Na przykład zrezygnowano z zapisów o karach za tzw. uporczywe domaganie się informacji publicznej czy o opłatach za uzyskiwanie z urzędów informacji przetworzonych (takich, które urząd państwowy może podać na podstawie posiadanych danych). Zastępca ministra koordynatora służb specjalnych podkreślił jednak, że lista osób, które będą zobowiązane do składania oświadczeń majątkowych, zostanie znacznie rozszerzona. Zasygnalizować należy oczywiście także stanowisko przedsiębiorców, którzy obawiają się, że status „whistleblowera” będzie nadużywany, a w dodatku powstanie kolejna specjalna grupa osób chronionych. Pracodawcy wnioskuję m.in. o weryfikację dotychczasowych przepisów i grup pracowników chronionych. Warto wiedzieć, że ustawa nakłada dotkliwe kary finansowe, rzędu do 10 mln złotych w przypadku nieskuteczności bądź pozorności procedur antykorupcyjnych oraz np. wykluczenie z zamówień publicznych na okres 5 lat.
Stowarzyszenie Inspektorów Pracy Rzeczypospolitej Polskiej, jako organizacja społeczna, uczestniczyć będzie w konsultacjach społecznych nad nowymi regulacjami, których doniosłości dla transparentności funkcjonowania państwa i jego instytucji nie sposób przecenić. W następnym etapie prac prześlemy do projektodawcy ministra-koordynatora służb specjalnych, wynikające z doświadczeń naszego środowiska zawodowego uwagi, które miejmy nadzieję, zostaną uwzględnione w toku dalszego procedowania tego aktu.
—
Osoby nieco zdezorientowane przez pojawiające się przez kilka ostatnich dni w mediach liczne, a nieco zafałszowane informacje o istocie „whistleblowingu” zapraszamy do zapoznania się z publikacjami na ten temat zamieszczanymi w ostatnim czasie na naszej stronie internetowej.
linki:
http://www.siprp.pl/ochrona-prawna-sygnalistow-cd-warsztaty-w-fundacji-im-stefana-batorego/
http://www.siprp.pl/sygnalista-wzorowy-pracownik-czy-donosiciel-dyskusja-w-radiowej-trojce/
http://www.siprp.pl/oswiadczenie-grupy-ekspertow-ds-sygnalistow-przy-fundacji-im-stefana-batorego/
http://www.siprp.pl/prawna-ochrona-sygnalistow-seminarium-eksperckie-fundacji-batorego-i-inpris/
http://www.siprp.pl/ochrona-prawna-osob-sygnalizujacych-nieprawidlowosci-3/
Loading ...
Komentarze wyłączone.