Interpelacja nr 36896 do Ministra Rodziny i Polityki Społecznej w sprawie potrąceń z wynagrodzenia zleceniobiorcy

Zgłaszający: Filip Kaczyński

Data wpływu: 29-10-2022

Szanowna Pani Minister!

Niejednokrotnie w prasie branżowej poruszana jest tematyka potrąceń z wynagrodzenia osób wykonujących pracę najemną na podstawie umów cywilnoprawnych zawartych w celu zapewnienia utrzymania lub kiedy uzyskane z nich wynagrodzenie stanowi jedyne źródło dochodu. Spotkać można się ze stanowiskiem, że dokonanie przez zleceniodawcę (na jego rzecz) potrącenia z tytułu nieobecności zleceniobiorcy w pracy, czy też użytkowania przydzielonej mu odzieży lub obuwia roboczego albo z racji „wypożyczenia” sprzętu niezbędnego do wykonania zlecenia – jest dopuszczalne. Nie brakuje jednak twierdzeń przeciwnych, a przynajmniej wskazujących, że obowiązują w tym względzie ograniczenia. Panuje przekonanie, że potrącenia te są dopuszczalne w części przekraczającej minimalną stawkę godzinową – za pisemną zgodą zleceniobiorcy. Wolą ustawodawcy wynagrodzenie zleceniobiorcy nie może być niższe niż wynosi aktualna minimalna stawka godzinowa, a do tego sprowadzałoby się w praktyce pomniejszenie wypłaty o potrącenia takie, jak wyżej wskazano. W świetle obowiązujących obecnie przepisów zleceniobiorca nie może otrzymać mniej niż 19,70 zł brutto za godzinę pracy. Wątpliwości pojawiają się wówczas, gdy umowa nie zawiera regulacji w zakresie potrąceń, czy kar umownych – na rzecz zleceniodawcy, a wynagrodzenie zleceniobiorcy oscyluje w stawce równej minimalnej stawce godzinowej. Wydaje się, że z uwagi na przepis art. 833 § 2¹ Kodeksu postępowania cywilnego uprawnienia zleceniodawcy w zakresie samodzielnego dokonywania potrąceń z wynagrodzenia zleceniobiorców nie mogą być dalej idące niż funkcjonujących w oparciu o przepisy rangi ustawowej organów egzekucyjnych.

W związku z powyższym uprzejmie proszę o odpowiedź na następujące pytania:

1. Jaka jest kwota wolna od potrąceń w przypadku dokonywania ich z wynagrodzenia zleceniobiorcy na rzecz zleceniodawcy?
2. Czy i ewentualnie pod jakimi warunkami dopuszczalne jest stosowanie przez zleceniodawcę potrąceń (z tytułu np. kar umownych, użytkowania odzieży, obuwia roboczego, czy też nieobecności w pracy) z wynagrodzenia zleceniobiorcy, w tym przy braku odpowiednich regulacji w tym zakresie w treści umowy zlecenia?
3. Czy dopuszczalne jest stosowanie przez zleceniodawcę, na jego rzecz ww. potrąceń z wynagrodzenia zleceniobiorcy równego minimalnej stawce godzinowej? (…)

Z wyrazami szacunku

Filip Kaczyński
Poseł na Sejm RP

– – –

Odpowiedź na interpelację nr 36896 w sprawie potrąceń z wynagrodzenia zleceniobiorcy

Odpowiadający: Minister Rodziny i Polityki Społecznej Marlena Maląg

Warszawa, 01-12-2022

Szanowna Pani Marszałek,

w odpowiedzi na interpelację nr 36896 Posła Filipa Kaczyńskiego, w sprawie potrąceń z wynagrodzenia zleceniobiorcy, uprzejmie przedstawiam poniższe informacje.

Problematykę dotyczącą minimalnej stawki godzinowej reguluje ustawa z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2020 r. poz. 2207). Zgodnie z ustawą obowiązkiem stosowania minimalnej stawki godzinowej zostały objęte określone umowy zlecenia (art. 734 Kodeksu cywilnego) oraz umowy o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o zleceniu (art. 750 Kodeksu cywilnego).

W myśl art. 8a ustawy, w przypadku umów, o których mowa w art. 734 i art. 750 Kodeksu cywilnego wykonywanych przez przyjmującego zlecenie lub świadczącego usługi, wysokość wynagrodzenia powinna być ustalona w umowie w taki sposób, aby wysokość wynagrodzenia za każdą godzinę wykonania zlecenia lub świadczenia usług nie była niższa niż wysokość minimalnej stawki godzinowej. W przypadku gdy wysokość wynagrodzenia ustalonego w umowie nie zapewnia przyjmującemu zlecenie lub świadczącemu usługi otrzymania za każdą godzinę wykonania zlecenia lub świadczenia usług wynagrodzenia w wysokości co najmniej minimalnej stawki godzinowej, przyjmującemu zlecenie lub świadczącemu usługi przysługuje wynagrodzenie w wysokości obliczonej z uwzględnieniem minimalnej stawki godzinowej. Wypłaty wynagrodzenia w wysokości wynikającej z wysokości minimalnej stawki godzinowej dokonuje się w formie pieniężnej.

Zgodnie z intencją ustawodawcy, celem wprowadzonej regulacji dotyczącej minimalnej stawki godzinowej było zapobieganie ustalaniu wynagrodzenia należnego zleceniobiorcy (świadczącemu usługi) w wysokości niższej niż wynikająca z minimalnej stawki godzinowej oraz sankcjonowanie przypadków niewypłacania wynagrodzenia w tej wysokości. Dla zapewnienia skuteczności wprowadzanych przepisów, w art. 8e ustawy przewidziane zostały sankcje za ich naruszenie. Przedsiębiorca albo osoba działająca w imieniu przedsiębiorcy albo osoba działająca w imieniu innej jednostki organizacyjnej, którzy wypłacają zleceniobiorcy wynagrodzenie za każdą godzinę wykonania zlecenia lub świadczenia usług w wysokości niższej niż obowiązująca wysokość minimalnej stawki godzinowej podlegają karze grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł. Postępowanie w tym zakresie będzie toczyć się na podstawie przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. Aby zapewnić skuteczną kontrolę wypłacania wynagrodzeń z uwzględnieniem minimalnej stawki godzinowej Państwowa Inspekcji Pracy, jako organ powołany do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, poprzez odpowiednie zmiany w ustawie z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 1614) została upoważniona do sprawowania nadzoru nad prawidłowością stosowania przepisów dotyczących zapewnienia minimalnej stawki godzinowej.

Przepisy ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę nie wyłączają jednak możliwości dokonania potrącenia wierzytelności przysługujących zleceniodawcy lub usługodawcy z wierzytelności przysługującej zleceniobiorcy lub usługobiorcy z tytułu wynagrodzenia. Określona na podstawie przepisów przedmiotowej ustawy wysokość minimalnej stawki godzinowej stanowi kwotę przysługującą zleceniobiorcy za każdą godzinę wykonanego zlecenia lub świadczonych usług, podlegającą opodatkowaniu i składkowaniu, według zasad określonych w powszechnie obowiązujących przepisach, a także ewentualnym potrąceniom.

Ponadto, należy mieć na uwadze, że w myśl art. 833 § 2¹ Kodeksu postępowania cywilnego do egzekucji ze świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania albo stanowiących jedyne źródło dochodu dłużnika będącego osobą fizyczną należy odpowiednio stosować przepisy art. 87 i art. 87¹ Kodeksu pracy określające zasady dokonywania potrąceń z wynagrodzenia za pracę.

Odpowiadając zatem na postawione pytania informuję, iż kwota wolna od potrąceń w przypadku umów zlecenia, czy umów o świadczenie usług, zależy od charakteru łączącej strony umowy oraz od jej treści.

Aby wynagrodzenie ze wskazanych umów podlegało ochronie w ramach prowadzonego postępowania egzekucyjnego, podobnie jak wynagrodzenie za pracę konieczne jest spełnienie łącznie dwóch warunków:

1. muszą to być świadczenia powtarzalne, czyli mające charakter periodyczny,
2. celem świadczeń musi być zapewnienie utrzymania albo muszą one stanowić jedyne źródło dochodu.

Jeżeli powyższe przesłanki zostaną spełnione, wówczas możliwe jest ustalenie kwoty wolnej od potrąceń.

Jeżeli zaś chodzi o umowy, które nie spełniają powyższych przesłanek, to w ich przypadku przepisy nie przewidują szczególnych uregulowań. Możliwa jest zatem sytuacja, w której potrącenia (zwłaszcza te wynikające z zajętej wierzytelności) będą dokonywane w pełnym zakresie.

Powyższe ograniczenia dotyczą kwestii egzekucji komorniczej i możliwych potrąceń z wynagrodzenia zleceniobiorcy, w tym także tych należnych zleceniodawcy na mocy tytułów wykonawczych. I tu możliwa jest sytuacja w której potrącenia np. z tytułu kar umownych należnych zleceniodawcy będą przedmiotem prowadzonego postępowania egzekucyjnego.

Inaczej przedstawia się zaś kwestia tzw. bezpośrednich potrąceń z wynagrodzenia zleceniobiorcy przez, czy też na rzecz zleceniodawcy. Obowiązujące przepisy nie regulują przy tym wprost tych kwestii. Powinna je regulować zawarta pomiędzy stronami umowa zlecenia, czy umowa o świadczenie usług. Należy przy tym mieć na względzie, że zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (art. 353¹). Ponadto, w myśl art. 58 Kodeksu cywilnego czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy; nieważna jest także czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Postępowanie zleceniodawcy nie powinno zatem prowadzić do obejścia przepisów dotyczących prawa do minimalnej stawki godzinowej z tytułu wykonanego zlecenia lub świadczonych usług. Działania mające na celu nieuprawnione pozbawienie wynagrodzenia gwarantowanego ustawą, powinny zostać ocenione negatywnie. Niemniej jednak ocena ta powinna być dokonywana np. przez Państwową Inspekcję Pracy w oparciu o okoliczności dotyczące konkretnego stanu faktycznego.

Mam nadzieję, że przedstawione informacje oraz wyjaśnienia zostaną uznane za satysfakcjonujące i wyczerpujące.

Z wyrazami szacunku

Marlena Maląg
Minister Rodziny i Polityki Społecznej

do pobrania:

https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/interpelacja.xsp?typ=INT&nr=36896