Zgłaszający: Filip Kaczyński

Data wpływu: 16-04-2020

Szanowna Pani Minister!

Obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy osobom świadczącym pracę na innej podstawie niż umowa o pracę rozciąga się na przedsiębiorców niebędących pracodawcami zgodnie z art. 304 § 3 Kodeksu pracy.

Jednocześnie art. 304¹ Kodeksu pracy, w „zakresie określonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę”, obowiązki pracowników określone w art. 211 Kodeksu pracy rozciąga także na osoby świadczące pracę w oparciu o umowy cywilnoprawne. W piśmiennictwie spotyka się rozbieżności co do zakresu stosowania przez podmioty inne niż pracodawcy poszczególnych przepisów bhp – zawartych w dziale dziesiątym Kodeksu pracy.

W związku z powyższym uprzejmie proszę Panią Minister o odpowiedź na następujące pytania: ……

1. Czy i ewentualnie na jakich zasadach na podmiotach niebędących pracodawcami ciąży obowiązek zapewnienia wykonywania zadań służby bhp przez uprawnioną do tego osobę bądź jednostkę?
2. Czy i ewentualnie na jakich zasadach, w razie zaistnienia wypadku pracobiorcy niebędącego pracownikiem, istnieje obowiązek zgłoszenia go do właściwych ku temu instytucji oraz sporządzenia dokumentacji powypadkowej, a osoby poszkodowane mogą ubiegać się o wypłatę świadczeń z tym związanych?
3. Czy i ewentualnie na jakich zasadach osoby wykonujące pracę najemną na innej podstawie niż umowa o pracę lub osoby prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą powinny otrzymać od podmiotu, na rzecz którego wykonują pracę, odzież, obuwie robocze i adekwatne środki ochrony indywidualnej oraz czy wymagane jest prowadzenie stosownej w tym względzie ewidencji?
4. Czy na podmiotach niebędących pracodawcami ciąży obowiązek sporządzenia oceny ryzyka zawodowego, o jakiej mowa w art. 226 Kodeksu pracy, a co za tym idzie czy i ewentualnie w jaki sposób osoby wykonujące na rzecz takich podmiotów pracę na innej podstawie niż umowa o pracę lub osoby prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą powinny zostać skutecznie poinformowane o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną przez nie pracą oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami?
5. Czy niezapewnienie pracobiorcom przez podmioty niebędące pracodawcami: odzieży, obuwia roboczego oraz adekwatnych środków ochrony indywidualnej, niesporządzenie dokumentacji i nieprzekazanie informacji w zakresie ryzyka zawodowego pracobiorcom innym niż pracownicy oraz niedopełnienie wymogów w związku z zaistnieniem wypadku pracobiorcy niebędącego pracownikiem stanowi wykroczenie, o jakim mowa w art. 283 § 1 Kodeksu pracy?

Z wyrazami szacunku

Filip Kaczyński
Poseł na Sejm RP

– – –

Odpowiedź na interpelację nr 4613 w sprawie zakresu stosowania wybranych przepisów bhp przy wykonywaniu pracy najemnej w podmiotach niebędących pracodawcami

Odpowiadający: sekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Stanisław Szwed

Warszawa, 11-05-2020

Szanowna Pani Marszałek,

w odpowiedzi na interpelację nr 4613 Posła Filipa Kaczyńskiego uprzejmie wyjaśniam:

ad 1

Zgodnie z art. 237¹¹ § Kodeksu pracy pracodawca zatrudniający więcej niż 100 pracowników tworzy służbę bezpieczeństwa i higieny pracy, zwaną „służbą bhp”, pełniącą funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, zaś pracodawca zatrudniający do 100 pracowników powierza wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy. Pracodawca posiadający ukończone szkolenie niezbędne do wykonywania zadań służby bhp może sam wykonywać zadania tej służby, jeżeli zatrudnia do 10 pracowników albo zatrudnia do 50 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Ponadto, w określonych w Kodeksie pracy przypadkach, pracodawca może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy.

Obowiązki określone w art. 207 § 2 Kodeksu pracy (w szczególności ochrona zdrowia i życia pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki, w tym organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy) stosuje się odpowiednio do przedsiębiorców niebędących pracodawcami, organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy jak też przez osoby prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą. Z przepisów tych nie jednakże wynika, że są oni obowiązani do tworzenia służby bhp.

ad 2

Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 266, z późn. zm.) wprowadziła z dniem 1 stycznia 1999 r. ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, które nazwała ubezpieczeniem wypadkowym. Określiła także krąg osób objętych tym ubezpieczeniem, wymieniając zarówno osoby będące pracownikami, jak i te nimi niebędące. Zakres świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego określa odrębna ustawa, tj. ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1205, z późn. zm.)

Zgodnie z ww. ustawą, za wypadki przy pracy, osób ubezpieczonych innych niż pracownicy, uważa się wypadki, które zaistniały w okresie ubezpieczenia wypadkowego z tytułu, z którego dana osoba podlega temu ubezpieczeniu. Wypadek ten ma nastąpić nie tylko w okresie ubezpieczenia wypadkowego z tego tytułu, lecz przede wszystkim podczas wykonywania pracy czy wykonywania zwykłych czynności, wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy wypadkowej.

W sytuacji, w której poszkodowanym w wypadku przy pracy jest osoba objęta ubezpieczeniem wypadkowym, ale niebędąca pracownikiem podobnie jak w przypadku pracowników, konieczne jest przeprowadzenie postępowania powypadkowego. Ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy odbywa się na zasadach określonych w przepisach rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie trybu uznawania zdarzenia powstałego w okresie ubezpieczenia wypadkowego za wypadek przy pracy, kwalifikacji prawnej zdarzenia, wzoru karty wypadku i terminu jej sporządzenia (Dz. U. z 2013 r. poz. 1618).

Podobnie jak przy wypadku pracowniczym, poszkodowany jest zobowiązany do poinformowania o zdarzeniu podmiot go zatrudniający lub właściwy do sporządzenia wymaganej dokumentacji, który ma obowiązek zabezpieczyć miejsce wypadku w sposób pozwalający odtworzyć jego okoliczności, dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadania warunków wykonywania pracy i innych okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku, wysłuchać wyjaśnień poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, zebrać informacje dotyczące wypadku od świadków zdarzenia, zebrać inne dowody dotyczące wypadku, uznanych za niezbędne.

Obowiązek taki wynika przykładowo z art. 5 ust. 1 pkt 6 ww. ustawy, który wskazuje, że ustalenia okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy dokonuje w karcie wypadku podmiot, na którego rzecz wykonywana jest praca na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia – w stosunku do wykonujących te umowy.

Kwalifikacja prawna wypadku dokonywana jest analogicznie, jak w przypadku wypadku przy pracy. Ewentualne stwierdzenie, że zdarzenie nie jest wypadkiem przy pracy, wymaga uzasadnienia i wskazania dowodów stanowiących podstawę takiego stwierdzenia.

ad 3

Przepisy Kodeksu pracy nie nakładają na przedsiębiorców niebędących pracodawcami, ale organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy lub prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą, obowiązku zapewnienia odzieży i obuwia roboczego ani środków ochrony indywidualnej. Przedsiębiorcy ci jednak, zgodnie z art. 207 § 2 pkt 1 Kodeksu pracy, są obowiązani chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie im bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki, w szczególności organizując pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne jej warunki. Przepisy Kodeksu pracy nie nakładają obowiązku prowadzenia przez przedsiębiorcę ewidencji środków ochrony indywidualnej lub odzieży i obuwia roboczego. Jednak, jeżeli obowiązek taki wynikałby z umowy cywilnoprawnej, wskazane jest, aby pracodawca prowadził taką ewidencję w celu wykazania realizacji postanowień umowy. Pracodawca może prowadzić też ewidencję w pozostałych przypadkach, jeśli uzna to za wskazane.

ad 4

Przepisy Kodeksu pracy nie nakładają na przedsiębiorców niebędących pracodawcami, ale organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy lub prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą obowiązku przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego w sposób wyraźny. Jednak, zgodnie z art. 207 § 2 pkt 1 Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, dlatego w celu prawidłowej realizacji tego obowiązku przeprowadzenia analizy ryzyka zawodowego przy organizowaniu pracy jest rekomendowane. Także w interesie przedsiębiorcy jest poinformowanie ww. osób świadczących na jego rzecz pracę o zagrożeniach wynikających ze wskazanych do wykonania zadań oraz sposobach bezpiecznego ich wykonania. Warto też wspomnieć, że zgodnie z art. 208 Kodeksu pracy, w razie gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają dodatkowe obowiązki, m.in. są oni obowiązani współpracować ze sobą i wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu. Przedsiębiorca ponosi odpowiedzialność za ochronę zdrowia i życia pracowników (i innych osób przebywających w miejscu pracy), zatem przeprowadzanie oceny ryzyka, choć nie jest obligatoryjne, to jednak jest zalecane.

ad 5

W przypadkach, w których Kodeks pracy nie nakłada na pracodawców ani przedsiębiorców niebędących pracodawcami organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy lub prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą określonych obowiązków, nie można mówić o naruszeniu tych obowiązków. Jednakże Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nie jest upoważnione do analizowania i wydawania opinii dotyczących przykładowych lub konkretnych stanów faktycznych. Organem ustawowo upoważnionym do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym do oceny stanu faktycznego pod kątem zgodności z przepisami prawa pracy, oraz ewentualnego – w przypadku stwierdzenia naruszenia obowiązującego prawa – podejmowania odpowiednich działań celem usunięcia stwierdzonych naruszeń, jest Państwowa Inspekcja Pracy. Jednocześnie pragnę podkreślić, że poglądy wyrażone przez Ministerstwo nie są wiążące dla stron stosunku pracy, sądów pracy oraz Państwowej Inspekcji Pracy. Wiążący charakter dla stron mają jedynie orzeczenia sądowe wydawane w indywidualnych sprawach.

Z poważaniem

Minister

z up. Stanisław Szwed
Sekretarz Stanu

źródło –

http://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/interpelacja.xsp?typ=INT&nr=4613