W ostatnim czasie w „Dzienniku Gazecie Prawnej” ukazały się dwie publikacje autorstwa red. Sylwii Czubkowskiej – poświęcone niektórym aspektom szeroko rozumianej kultury zarządzania w Polsce. Autorka dochodzi do niewesołej konstatacji, iż nie udało się nam w stosunkach pracy zbyt daleko odejść od… relacji feudalnych. Jednakże pana na folwarku zastąpił szef, chłopa – pracownik.

W artykułach pojawia się wielokrotnie wątek tzw. czynników psychospołecznych w środowisku pracy, a przede wszystkim – w mniej lub bardziej ścisłym znaczeniu – znane nam wszystkim pojęcie mobbingu. Ponieważ zagadnienia te znajdują się w centrum zainteresowań zawodowych inspektorów pracy pozwalamy sobie publikacje te omówić. …..

Autorka stwierdza dość porażający „fakt statystyczny”, iż problem mobbingowania, molestowania, dyskryminowania, czy po prostu wyżywania się na pracownikach to w Polsce problem na granicy błędu statystycznego. „Niemal nie ma procesów, nie ma skarg, nie ma wyroków. W 2009 r. z wszelkich artykułów związanych z przemocą w miejscu pracy było 1360 spraw, w ubiegłym – 1821. Niby wzrost jest, ale i tak przed sądem walczy ułamek promila pracowników. A jeszcze mniejszej części udaje się wygrywać. W 2009 r. tak było w przypadku 86 spraw, w 2014 – 103. Znowu na granicy błędu statystycznego.

Problemu mobbingu nie widać także w raportach Państwowej Inspekcji Pracy. Od 2011 r. do 2014 r. (dane do 8 grudnia) nie tylko spadła liczba skarg (z 1646 do 1224), ale też liczba podjętych przez PIP kontroli (ze 1195 do 796). I tu liczba potwierdzonych przypadków to ledwie kilka procent.[…]. Nawet w badaniu przeprowadzonym przez Eurofund (Europejską Fundację na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy) na temat przemocy w miejscach pracy wypadamy „świetnie”. Tylko ok. 9 proc. Polaków przyznało się, że miało do czynienia z przemocą w miejscu pracy, gdy średnia unijna to 14 proc.

Autorka stawia pytanie : „Skoro jest dobrze, to dlaczego – jak wynika z Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego – w latach 1990–2010 wskaźnik rozpowszechnienia zaburzeń psychicznych w opiece ambulatoryjnej wzrósł ponad dwukrotnie (z 1629 do 3655 przypadków na 100 tys. ludności), a w opiece stacjonarnej – o połowę (z 362 do 548 na 100 tys. ludności)? Dlaczego, jak wynika z badań Śląskiego Uniwersytetu Medycznego z 2010 r., zespół wypalenia zawodowego dotyczy co dwudziestego pracownika biurowego o średniej wieku 37 lat, czyli w szczycie możliwości zawodowych?”

Ciekawym spostrzeżeniem dzieli się z czytelnikami także Barbara Surdykowska z Biura Eksperckiego przy KK NSZZ Solidarność i ekspert Instytutu Spraw Publicznych. Stwierdza, że problem w Polsce polega na tym, że na mobbing, molestowanie czy molestowanie seksualne patrzymy głównie z perspektywy indywidualnej, osoby dopuszczającej się tego zachowania czy jej ofiary. – To, czego brakuje, to spojrzenia na działanie organizacji, pracodawcy jako takiego. Na przepływ informacji, na określenie ról zawodowych, na poziom wsparcia, na zwalczanie stresu związanego z pracą. Jeżeli to w organizacji szwankuje, prawdopodobieństwo wystąpienia takich zjawisk jak molestowanie czy mobbing jest o wiele większe.

Bo wszak problemem nie są li tylko konkretni szefowie. Problemem jest to, że model folwarcznego zarządzania ludźmi i ich pracą stał się zachowaniem w Polsce powszechnym. Problemem jest to, że urzędnicy i właściciele firm udają, że nie ma problemu. I wreszcie problemem jest to, że pracownicy nie są w stanie walczyć o poszanowanie swoich praw. (Od nas dodać można, że nie są w stanie walczyć, między innymi z tego powodu że w sens takiej walki nie wierzą, są przekonani, że jednostka z tzw. „układem” wygrać nie może, a jeżeli wygrywa, to jest zwycięstwo prawdziwie pyrrusowe).

Problem występuje powszechnie, i bynajmniej nie są wolne od niego nawet nobliwe instytucje. Do red. Sylwii Czubkowskiej zwróciło się ponad 20 osób ze spółek Skarbu Państwa, agencji reklamowych i PR, urzędów, banków, wydawnictw, uczelni, mniejszych i większych korporacji. Wszystkie te osoby łączy jedno: w miejscu pracy spotkało je traktowanie rodem z czasów pańszczyzny. Oto kilka przykładów:

„Upokarzanie, zastraszanie, podkręcanie wymagań do nierzeczywistych norm to nie jest u nas zachowanie patologiczne. To są powszechne i niestety także powszechnie akceptowane metody »zarządzania zasobami ludzkimi«. Piszę tak, bo sam nie tylko byłem poddawany takim praktykom, ale kiedy zostałem menedżerem średniego stopnia, też zacząłem tak się zachowywać” – napisał do mnie mężczyzna, który po czterech latach pracy w dużej spółce Skarbu Państwa przestraszył się, jak opowiada, potwora, w którego się zamienił, i zrezygnował z pracy”.

„Inny trzydziestokilkulatek przysłał mi dziewięciostronicowy opis nie tyle pracy w dwóch korporacjach, ile dokładnej analizy – jaką po kilku latach przerwy potrafił już na zimno dokonać – stosowanych w nich mechanizmów zarządzania. Takich jak system ocen i programów wychowawczych rodem z poprawczaka. Mężczyzna opisuje, jak to działa: „Dołączyłem do korporacji w październiku i na koniec roku otrzymałem wiadomość od przełożonego, że kogoś z zespołu musi wytypować do oceny obniżonej, gdyż z krzywej Gaussa wynika, że ktoś musi być najlepszy i ktoś najgorszy. Ponieważ byłem nowy, sugerował, abym został nim ja. (…) System nie przewidywał sytuacji, że wszyscy pracują dobrze”.

Redaktor Sylwia Czubkowska podaje, iż według Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (EU-OSHA), roczne straty na rynku pracy w UE z powodu depresji wynoszą 616 mld euro. W tym 272 mld to straty z powodu zwolnień lekarskich, 242 mld to spadek produktywności, 63 mld to wydatki służby zdrowia na leczenie.

Autorka wspomina także Państwową Inspekcję Pracy, stwierdzając, że wielokrotne apele o przeznaczenie adekwatnych środków na wypełnianie wszystkich ustawowych obowiązków pozostają bez odzewu. I tutaj ciekawostka. Autorka piszę, że inspekcja zatrudnia dziś trochę ponad 1,6 tys. inspektorów, do końca roku szkolenia zakończy następna grupa, więc ich liczba wzrośnie do 1,7 tys. – ale to wciąż za mało, bo kontrolerów powinno być co najmniej 3 tys.

—

Jeżeli chcemy to zmienić, musimy zacząć od podstaw. Taki jest wniosek wynikający z omawianej publikacji, i takie jest również zdanie Stowarzyszenia Inspektorów Pracy Rzeczypospolitej Polskiej.

Co my, inspektorzy pracy – możemy w tej sprawie zrobić? Może konieczne są zmiany legislacyjne? Może zmienić musimy nasze procedury wewnętrzne i tzw. „metodykę”? Może musimy zmienić nasze postawy wobec zła i łamania prawa i norm etycznych?

Naszych czytelników zachęcamy do refleksji i podzielenia się na naszym forum swoimi przemyśleniami.

—

Do pobrania pełne teksty publikacji:

http://serwisy.gazetaprawna.pl/praca-i-kariera/artykuly/858820,toksyczne-miejsca-pracy-wiele-polskich-firm-to-poligony-czolgania-pracownikow.html

http://serwisy.gazetaprawna.pl/praca-i-kariera/artykuly/864637,praca-w-polsce-czyli-nowa-panszczyzna-jak-bronic-sie-przed-toksycznym-szefem.html