Jak już informowaliśmy (wpis na www.siprp.pl z 15.11.2014 r.), w dniu 5.11.2014 r. do Sejmu RP wpłynął poselski projekt ustawy o zmianie ustawy z dnia 2.07.2004r. o swobodzie działalności gospodarczej, zgodnie z którym poprzez dodanie pkt 8 do art. 84a przepisy art. 79, 79a, 80, 80a, art. 81 ust. 2, art. 81a, 82 i 83 tej ustawy nie miały by zastosowania wobec działalności gospodarczej przedsiębiorców w zakresie objętym kontrolą prowadzoną na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2012 r. poz. 404, z późn. zm.).

W ocenie wnioskodawców, czyli posłów Klubu Parlamentarnego Sojuszu Lewicy Demokratycznej – inspekcję pracy należy poprzez zapis w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej, w całości wyłączyć spod działania przepisów tejże samej ustawy, a zaproponowane zmiany nie pociągną za sobą pogorszenia standardów kontroli przeprowadzanych u przedsiębiorców, służyć mają jedynie zwiększeniu ich skuteczności i efektywności na rzecz poprawy bezpieczeństwa pracy.

Po trwających miesiąc konsultacjach społecznych, a przede wszystkim biorąc pod uwagę obowiązujący stan prawny oraz dotychczasowy dorobek naszego Stowarzyszenia – Zarząd Główny Stowarzyszenia Inspektorów Pracy Rzeczypospolitej Polskiej przyjął krytyczne stanowisko wobec projektu ww. regulacji……

Docenić należy inicjatywę posłów Klubu Parlamentarnego SLD, którzy działają w interesie publicznym, i poprzez zmianę ustawy chcą bronić praw pracowników, oraz rozwiązać stan niemocy decyzyjnej, wynikający z bierności przynajmniej dwu instytucji państwowych. Regulacja ta jest zdaniem SIPRP zbędna, bowiem reguluje na nowo zagadnienia już uregulowane i odnosi się do uprawnień inspektorów pracy, które w obowiązującym stanie prawnym oni wszak posiadają.

Uchwalenie ustawy de facto przypominającej jedynie o obowiązującej w RP konwencji międzynarodowej – jest niezgodne z zasadami tworzenia prawa, i przyczynić się może do erozji fundamentów systemu prawny ochrony pracy w Polsce.

Takim fundamentem jest obowiązująca wobec wszystkich podmiotów podlegających systemowi inspekcji pracy w Polsce – Konwencja Nr 81 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca inspekcji pracy w przemyśle i handlu.

Z proponowanej nowelizacji wynika: ad absurdum – kontestacja, czy rectus – wręcz negacja bezwzględnego obowiązywania w Polsce ratyfikowanej konwencji międzynarodowej. Konsekwencją tego może być negowanie innych uprawnień konwencyjnych inspektorów pracy, czy ich łaskawe reglamentowanie poprzez analogiczne „pseudozwolnienia ustawowe”.

Skutkiem przyjęcia proponowanej nowelizacji, wbrew oczywistej woli ustawodawcy było by nie wzmocnienie, lecz osłabienie rangi inspekcji pracy w systemie ochrony pracy w Polsce.

Jak się wydaje, uchwalenie takiej ustawy, biorąc pod uwagę znane stanowisko pracodawców i większości sejmowej – jest praktycznie niemożliwe. Szkoda tylko, że ta dyskusja toczy się przy pozornym, i przecież bardzo dziwnym braku zainteresowania instytucji, której sprawa bezpośrednio dotyczy.

A może przy okazji projektu tej nowelizacji zaproponować zlikwidowanie instytucji „upoważnień” – jako nie mającej uzasadnienia w treści Konwencji Nr 81, powodującej obciążenia biurokratyczne, generującej koszty obu stronom postępowania kontrolnego, a ponadto bez żadnego uzasadnienia różnicującej wobec prawa różne kategorie podmiotów podlegających kontroli PIP. Wszak ustawa o PIP – zupełnie bez uzasadnienia – nakłada obowiązek posiadania przez inspektora upoważnienia wyłącznie przy kontroli przedsiębiorców. Kuriozalne – ale upoważnienia nie obowiązują np. podmiotów leczniczych, szkół, uczelni, aptek, wszystkich instytucji rządowych, samorządowych, większości sfery związanej z rolnictwem, stowarzyszeń i organizacji nie będących przedsiębiorcami, etc. etc. Niech ktoś uzasadni dlaczego! Ktoś to kiedyś wymyślił, i tak to trwa..

Nasz postulat jest prosty: Należy zlikwidować upoważnienia, jako (w zakresie regulowanym przez przepisy prawa pracy) niezgodne z Konwencją Nr 81 MOP, albo zapewnić takie same procedury kontroli wszystkich podmiotów podlegających systemowi ochrony pracy w Polsce.

W ustawie o swobodzie winny być jedynie wyłączenia Państwowej Inspekcji Pracy obejmujące kontrole legalności zatrudnienia i kontrole w zakresie nadzoru rynku – co nie mieści się w zakresie prawa pracy i nie jest objęte Konwencją Nr 81 MOP.

Poniżej pozwalamy sobie zamieścić fragmenty uzasadnienia naszego stanowiska, które przesyłamy zaangażowanym stronom.

[…]Wprowadzanie zmian legislacyjnych w proponowanym przez wnioskodawców zakresie jest zbędne, gdyż po wejściu w życie ustawy z dnia 02.07.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, zarówno w oficjalnych stanowiskach Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej jak i w praktyce kontrolnej Państwowej Inspekcji Pracy przyjmowano, że ratyfikowana przez Rzeczypospolitą Polską Konwencja Nr 81 dotycząca inspekcji pracy w przemyśle i handlu, przyjęta w Genewie dnia 11 lipca 1947 r. (Dz. U. z 1997r. Nr 72, poz. 450) znajduje zastosowanie do wszystkich podmiotów podlegających polskiemu systemowi inspekcji pracy, nie czyniąc w tym zakresie żadnych wyłączeń. Zgodnie z postanowieniami Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej postanowienia art. 12 oraz art. 16 ww. Konwencji powodowały, iż do kontroli realizowanych przez inspektorów pracy nie miały zastosowania ograniczenia wynikające z przepisów art. 80 ust. 2 pkt 1, art. 82 ust. 1 oraz art.83 ust. 2 ww. ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Rada Ochrony Pracy przy Sejmie RP w dniu 23.02.2006r. w przyjętym stanowisku w sprawie oceny funkcjonowania przepisów ustawy o swobodzie działalności stwierdziła m.in., że do organów kontroli Państwowej Inspekcji Pracy zgodnie z art. 80 ust. 2 pkt 1, art. 82 ust. 1 oraz art.83 ust. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, ze względu na przepisy Konwencji Nr 81 MOP dotyczącej inspekcji pracy, nie mają zastosowania przepisy dotyczące:

– przeprowadzania kontroli w obecności kontrolowanego lub osoby przez niego upoważnionej,

– zakazu równoczesnego podejmowania więcej niż jednej kontroli przedsiębiorcy;

– ograniczania czasu trwania kontroli.

Wejście w życie ustawy z dnia 28.12.2008r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej nie tylko nie zmieniło tego stanu, lecz poszerzyło zakres tzw. „wyłączeń”. Jak wynika z dokumentów przekazanych naszemu Stowarzyszeniu przez Ministra Gospodarki oraz Ministra Pracy i Polityki Społecznej, z dniem 7.03.2009r. zakres wyłączeń, z których korzysta Państwowa Inspekcja Pracy uległ powiększeniu także, co do wprowadzonego z tym dniem obowiązku uprzedzania o kontroli.

Jeszcze w publikowanym w prasie stanowisku PIP z dnia 12.01.2009 r., GPP-152-4560-6/09/PE/RP stwierdzono, że: (…) W odniesieniu do kontroli prowadzonych przez organy Państwowej Inspekcji Pracy zastosowanie mają przepisy Konwencji nr 81 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej inspekcji pracy w przemyśle i handlu z dnia 11 lipca 1947 r. (Dz. U. Nr 72, poz. 450.). Jak wynika z art. 91 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgoda wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy nie da się pogodzić z umową. Z tego względu (…) zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli nie dokonuje się w przypadku, gdy kontrola ma być przeprowadzona na podstawie bezpośrednio stosowanych przepisów powszechnie obowiązującego prawa wspólnotowego albo na podstawie ratyfikowanej umowy międzynarodowej. Oznacza to, że wprowadzony ma mocy ustawy nowelizującej ustawę o swobodzie działalności gospodarczej obowiązek powiadomienia przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia kontroli nie dotyczy kontroli prowadzonych przez inspektorów pracy. Podobnie w myśl art. 83 ust. 2 pkt 1 (przepis ten nie został zresztą zmieniony w wyniku ostatniej nowelizacji ustawy o swobodzie działalności gospodarczej) ograniczeń czasu kontroli nie stosuje się w przypadku, gdy ratyfikowane umowy międzynarodowe stanowią inaczej.”

Z przekazanych do SIPRP dokumentów, a także z odpowiedzi ministrów Rządu RP na interpelacje poselskie i aktualnego orzecznictwa – wynika że postanowienia ww. Konwencji Nr 81 znajdują zastosowanie do kontroli wszystkich bez wyjątku przedsiębiorców podlegających polskiemu systemowi inspekcji pracy, a tym samym do kontroli realizowanych przez inspektorów pracy nie znajdują zastosowania ww. ograniczenia wynikające z przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Wszystkie te dokumenty zostały przekazane przez SIPRP Głównemu Inspektorowi Pracy, Radzie Ochrony Pracy oraz Komisji do Spraw Kontroli Państwowej celem odpowiedniego ich wykorzystania i jak na razie pozostały bez jakiegokolwiek odzewu.

Należy podkreślić, że omówione wyżej stanowisko Rady Ochrony Pracy w pełni koresponduje z wyrażonym przez Prezesa Rady Ministrów stanowiskiem Rządu do prezydenckiego projektu ustawy o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz ustawy o Państwowej Straży Pożarnej  (druk sejmowy 2739), przekazanym do Marszałka Sejmu RP (pismo z dnia 29.04.2010r., znak: DSPA-140-23(4)/10), którego aktualność w przekazanych SIPRP pismach potwierdziła Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, a także Ministrowie Gospodarki oraz Pracy i Polityki Społecznej. Jednoznaczne stanowisko Rady Ministrów zgodnie w opinii zarówno Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, jak i w opinii Ministra Gospodarki oraz Ministra Pracy i Polityki Społecznej stanowi wykładnię, o której mowa w art. 26 ww. Konwencji MOP.

Za wyjątkiem odosobnionego wyroku WSA w Gliwicach z dnia 20.11.2009 r. sygn. akt IV SA/GL 973/08 także poglądy judykatury są jednoznaczne. Przykładowo w prawomocnym wyroku z dnia 11.03.2010 r. (sygn. akt III S.A./Kr 1002/09) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie stwierdził m.in., że Państwowa Inspekcja Pracy nie została powołana do kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy, a tym samym brak jest podstaw prawnych do stosowania przez organy inspekcji pracy rozdziału 5 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Do takiego samego wniosku doszedł również Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 8 lipca 2011r. (I OSK 289/11). Sąd wskazał, że przedmiotem kontroli sprawowanej przez organy Państwowej Inspekcji Pracy nie jest prowadzenie przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej, ale przestrzeganie przez przedsiębiorcę, będącym pracodawcą, przepisów prawa pracy.