Interpelacja nr 21214 do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wyłudzania wiz pracowniczych i pracy na czarno przez cudzoziemców.

Zgłaszający: Bożena Kamińska

Data wpływu: 29-03-2018

Szanowna Pani Minister,

jak wynika z rejestru zatrudnienia cudzoziemców prowadzonego przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 240 tys. oświadczeń o chęci zatrudniania cudzoziemca (głównie z Ukrainy i w niewielkiej części z Białorusi) złożonych przez polskie firmy w tym roku tylko 74 tys. osób podjęło pracę.

Widać więc wyraźnie, że problem wyłudzania wiz pracowniczych do strefy Schengen i pracy na czarno wciąż jest bardzo poważny. I to pomimo zaostrzenia kryteriów wobec pracodawców (pod karą grzywny muszą informować urząd pracy, że zatrudnili cudzoziemca) i uzyskania dostępu do ewidencji oświadczeń przez konsula. Kontrola Straży Granicznej wykazała, że 72% obcokrajowców, którzy deklarowali podjęcie pracy i dzięki temu przekroczyli granicę w ogóle nie podjęło pracy. ….

Potwierdza to również raport NIK zgodnie, z którym 90% z zagranicznych pracowników, którzy mieli podjąć u nas legalną pracę nie zostało zgłoszonych do ZUS.

W związku z powyższym zwracam się z pytaniem do Pani Minister:

1. Jak zamierza Pani zachęcić cudzoziemców do podejmowania legalnej pracy u nas w Polsce, tak aby jak najmniej było przypadków wyłudzania wiz pracowniczych?
2. W jaki sposób kierowane przez Panią ministerstwo ma zamiar walczyć z rosnącą szarą strefą wśród cudzoziemców w Polsce?
3. Czy będzie wprowadzony system nieuchronności kar wobec cudzoziemców dopuszczających się wyłudzania wiz i pracy na czarno?
4. Czy wobec tych porażających danych, którymi Pani resort zresztą dysponuje planowane są jakieś konkretne środki zaradcze i mające na celu poprawienie sytuacji w możliwie najkrótszym czasie? Wiadomym jest przecież, że sytuacja demograficzna naszego kraju powoduje, że wielu pracodawców zatrudnia lub zamierza zatrudnić cudzoziemców.
5. W kontekście przedstawionych danych czy nie obawia się Pani, że Polska stanie się w niedługim czasie krajem stanowiącym kanał przerzutowy dla pracowników ze Wschodu, którzy stwierdzą, że nie opłaca się im pracować w Polsce wobec tego co będą im oferować pracodawcy na Zachodzie Europy?

– – – –

Odpowiedź na interpelację nr 21214 w sprawie wyłudzania wiz pracowniczych i pracy na czarno przez cudzoziemców

Odpowiadający: sekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Stanisław Szwed

Warszawa, 26-04-2018

W odpowiedzi na interpelację poselską nr 21214 Pani Bożeny Kamińskiej z dnia 6 kwietnia br. w sprawie wyłudzania wiz pracowniczych i pracy na czarno przez cudzoziemców, przesyłam odpowiedzi na zawarte w niej zagadnienia.

1. Jak zamierza Pani zachęcić cudzoziemców do podejmowania legalnej pracy u nas w Polsce, tak aby jak najmniej było przypadków wyłudzania wiz pracowniczych?

Nowelizacja ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z 2017 r., m.in. w związku z licznymi sygnałami o procederze wyłudzania wiz w celu wykonywania pracy, wprowadziła nowe przepisy, obowiązujące od 1 stycznia 2018 r., mające na celu zapobieganie takim nadużyciom.

Obecnie wojewoda może odmówić wydania zezwolenia na pracę, jeżeli z okoliczności wynika, że wniosek o wydanie zezwolenia na pracę został złożony dla pozoru, zezwolenie będzie wykorzystane przez cudzoziemca w celu innym niż wykonywanie pracy dla danego podmiotu lub podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi nie dopełnia obowiązków związanych z prowadzeniem działalności lub powierzaniem pracy innym osobom. Z takich samych powodów starosta może odmówić wydania zezwolenia na pracę sezonową lub wpisu oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń.

W opinii MRPiPS, obecnie jest jeszcze zbyt wcześnie by dokładnie ocenić skutki wprowadzonych zmian. Funkcjonowanie nowych przepisów ustawy zostanie ocenione w 2019 r. na podstawie zebranych doświadczeń – w razie potrzeby wprowadzone zostaną niezbędne korekty.

Mając na celu bardziej efektywne zaspakajanie zapotrzebowania na pracę cudzoziemców w Polsce, w II połowie 2017 r. MRPiPS rozpoczęło prace nad wprowadzeniem ułatwień dla pracodawców poszukujących migrantów do prac w najbardziej pożądanych zawodach. Projekt rozporządzenia dot. zwolnienia dla wybranych zawodów z konieczności przeprowadzenia tzw. testu rynku pracy obecnie jest na etapie konsultacji wewnątrzresortowych. Wśród wyłonionych zawodów (analizy oparte m.in. o konsultacje z partnerami społecznymi) znalazły się m.in. zawody: kierowca samochodu ciężarowego, pielęgniarka, zawody informatyczne (analityk systemów komputerowych, programista, projektant baz danych), spawacz, ślusarz, murarz, elektryk, technik elektronik.

Ponadto, należy zauważyć, że większość migrantów zarobkowych w Polsce to pracownicy krótkoterminowi, wiemy jednak, że rynek pracy w coraz większym stopniu potrzebuje pracowników na dłuższy okres. Stąd bardzo ważne jest wypracowanie zachęt by migranci, w szczególności ci najbardziej pożądani na rynku pracy zostawali w Polsce na dłużej. Coraz wyraźniej widać także, że zaspokojenie potrzeb polskiego rynku pracy będzie wymagało otwarcia się na inne niż do tej pory kierunki migracji.

Obecnie trwają w rządzie prace nad stworzeniem koncepcji polityki migracyjnej, która odpowie na powyższe wyzwania uwzględniając także m.in. kwestie bezpieczeństwa. Pomysły dotyczące ewentualnych ułatwień dla cudzoziemców będą dyskutowane i analizowane m.in. w ramach międzyresortowych prac nad kształtem przyszłej polityki migracyjnej. Należy podkreślić, że resortem odpowiedzialnym i koordynującym tworzenie polityki migracyjnej jest Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji.

2. W jaki sposób kierowane przez Panią Ministerstwo ma zamiar walczyć z rosnącą szarą strefą wśród cudzoziemców w Polsce?

Skala nielegalnego zatrudnienia cudzoziemców jest trudna do oszacowania, gdyż Państwowa Inspekcja Pracy nie jest w stanie skontrolować każdego przedsiębiorstwa zatrudniającego cudzoziemców. W 2017 r. powierzenie nielegalnego wykonywania pracy wykazano wobec 5 385 cudzoziemców z państw trzecich, tj. 12% objętych kontrolą (w 2016 r. – 5 186 cudzoziemców, 18% objętych kontrolą). Największą grupę cudzoziemców, którym powierzono nielegalne wykonywanie pracy stanowili obywatele Ukrainy – 5 043 osoby (13% obywateli tego kraju objętych kontrolą) – co stanowi 94% ogółu cudzoziemców, odnośnie których stwierdzono powierzenie nielegalnego wykonywania pracy.

Rozwiązania przyjęte we wspomnianej wcześniej ustawie odpowiadały na postulaty między innymi właściwych służb kontrolnych (Najwyższa Izba Kontroli, Państwowa Inspekcja Pracy, Straż Graniczna) dotyczących ograniczenia występujących nadużyć, w tym m.in. składania oświadczeń lub wniosków o wydanie zezwolenia dla pozoru i wykorzystywania polskich dokumentów niezgodnie z ich celem (np. jako przepustki do obszaru Schengen).
Ww. ustawą wprowadzone zostały też rozwiązania zachęcające do zawierania umów o pracę, np. poprzez ułatwienie kontynuacji zatrudnienia cudzoziemca. Zmiany te były pozytywnie oceniane przez znaczną część przedsiębiorców, dla których pracodawcy zatrudniający cudzoziemców nielegalnie stanowią nieuczciwą konkurencję.

Poza tym, intencją zmian było również sprawniejsze zarządzanie migracjami zarobkowymi oraz poprawa standardów zatrudniania cudzoziemców. Aktualnie trwają też prace nad modernizacją systemów teleinformatycznych obsługujących procedury dot. zatrudniania cudzoziemców, co m.in. pozwala na wymianę danych z innymi instytucjami.

3. Czy będzie wprowadzony system nieuchronności kar wobec cudzoziemców dopuszczających się wyłudzania wiz i pracy na czarno?

Wprowadzenie od 1 stycznia 2018 r. obowiązku informacyjnego dla pracodawcy o stawieniu się cudzoziemca do pracy (art. 88p ust. 7, art. 88z ust. 13 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy) oraz podstawy prawnej do pozyskiwania danych przez właściwe instytucje za pośrednictwem systemów teleinformatycznych, w tym odpowiedzialne za kontrolę legalności zatrudnienia i pobytu cudzoziemców, tj. Straż Graniczną, Państwową Inspekcją Pracy, Policją (art. 90c i 90e), ma właśnie na celu m.in. zwiększenie skuteczności organów kontrolnych, a w konsekwencji wyższą wykrywalność nadużyć i zwiększenie nieuchronności kary.

Przepisy dotyczące sankcji za nielegalne wykonywanie pracy w Polsce są określone m.in. we wspomnianej ustawie o promocji i instytucjach rynku pracy (art. 120). Regulacje odnośnie niedopełnienia obowiązku zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych stosuje się w przypadku cudzoziemców te sam jak w przypadku obywateli polskich. W niektórych przypadkach wyłudzania wiz będą miały zastosowanie także art. 264 i 264a Kodeksu karnego.

4. Czy wobec tych porażających danych, którymi Pani resort zresztą dysponuje planowane są jakieś konkretne środki zaradcze i mające na celu poprawienie sytuacji w możliwie najkrótszym czasie? Wiadomym jest przecież, że sytuacja demograficzna naszego kraju powoduje, że wielu pracodawców zatrudnia lub zamierza zatrudnić cudzoziemców.

Należy zauważyć, że Informacja NIK o wynikach kontroli opublikowana w marcu 2018 r.[1] dotyczy oświadczeń i wiz wydanych w latach 2014 – 2016, jak również wyników kontroli SG i PIP przeprowadzonych w tych latach, a zatem na podstawie starych przepisów, które nie przewidywały obowiązku zgłaszania przez pracodawcę faktu podjęcia bądź niepodjęcia pracy przez cudzoziemca. Między innymi właśnie ze względu na odnotowywane nieprawidłowości w stosowaniu procedury oświadczeniowej wprowadzone zostały zmiany z dniem 1 stycznia 2018 r., w tym ww. obowiązek informacyjny.

Ponadto, w celu prawidłowej interpretacji wyników wymienionych przez Panią Poseł wyników, należy wziąć pod uwagę poniższe wyjaśnienia:

1. Obowiązek informowania o podjęciu lub niepodjęciu pracy przez cudzoziemca dotyczy jedynie dokumentów wydanych po 1 stycznia 2018 r., tj. oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi. Nie dotyczy natomiast oświadczeń o zamiarze powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcowi, które były rejestrowane do końca 2017 r.
2. Pracodawcy często wnioskują o dokumenty z wyprzedzeniem, nawet kilkumiesięcznym terminu rozpoczęcia pracy wskazanego w oświadczeniu. Jest to konieczne wobec potrzeby ubiegania się o wizę przez cudzoziemca w konsulacie za granicą. Zatem proste wnioskowanie z zestawienia danych o liczbie wydanych dokumentów i zgłoszeń podjęcia pracy z krótkiego okresu obarczone są sporym błędem.
3. Wniosek o wizę na podstawie oświadczeń zarejestrowanych w 2017 r. może być złożony w konsulacie do 31 października 2018 r. (art. 13 ustawy z 20 lipca 2017 r. Dz. U. poz. 1543).
4. Rok 2018 r. jest szczególnie pod tym względem trudnym do prostego wnioskowania, bowiem jest możliwość wykorzystania zarówno oświadczeń zarejestrowanych przez powiatowe urzędy pracy w ubiegłym roku z terminem pracy w 2018 r. (nie dotyczy ich obowiązek informowania o podjęciu pracy przez cudzoziemca), jak i oświadczeń z 2018 r. co oznacza, że część pracodawców może rejestrować na początku roku 2018 oświadczenia, które zostaną wykorzystane dopiero w dalszej części 2018 roku. Według wstępnych danych dotyczy to ok. 1/3 wpisanych do ewidencji oświadczeń do połowy marca 2018.

Na podstawie danych posiadanych przez MRPiPS za trzy pierwsze miesiące 2018 r., przewiduje się, że liczba cudzoziemców, którzy przyjadą do Polski w br. w celu podjęcia pracy przynajmniej utrzyma się na tym samym poziomie, prawdopodobny jest jednak dalszy wzrost z uwagi m.in. na zmniejszające się bezrobocie i sytuację na rynku pracy.

5. W kontekście przedstawionych danych czy nie obawia się Pani, że Polska stanie się w niedługim czasie krajem stanowiącym kanał przerzutowy dla pracowników ze Wschodu, którzy stwierdzą, że nie opłaca się im pracować w Polsce wobec tego co będą im oferować pracodawcy na Zachodzie Europy?

Dzięki korzystnym zmianom zachodzącym na rynku pracy w Polsce, dystans Polski do średniej w UE w zakresie głównych wskaźników opisujących sytuację na rynku z roku na rok jest coraz mniejszy. Tym samym, wynagrodzenia oferowane na polskim rynku pracy stają się coraz bardziej konkurencyjne.

W związku z wprowadzeniem ruchu bezwizowego dla Ukrainy w obszarze Schengen (w czerwcu 2017 r.) pojawiły się obawy dot. niekontrolowanego napływu migrantów z tego kraju na terytorium Polski i UE oraz nielegalnego zatrudnienia. Dostępne dane dot. konsekwencji liberalizacji wizowej dla obywateli Ukrainy nie potwierdziły jak dotąd takiego scenariusza. Możliwość przemieszczania się w ramach ruchu bezwizowego dotyczy tylko posiadaczy paszportów biometrycznych i nie jest (wbrew dość częstej opinii) równoznaczna z możliwością legalnego podjęcia pracy w większości państw obszaru Schengen. Nie można jednak wykluczyć, że z czasem nastąpi stopniowe przeorientowanie przepływów migracyjnych z Polski na rzecz krajów prowadzących dotychczas bardziej restrykcyjną politykę wizową i migracyjną, takich jak np. Czechy czy Niemcy . W powyższym kontekście rysuje się istotna potrzeba stworzenia rozwiązań przyczyniających się do umocnienia atrakcyjności Polski jako państwa docelowego migracji zarobkowej obywateli Ukrainy – także długoterminowej. Także w tym duchu toczą się obecnie międzyresortowe prace nad kształtem przyszłej polityki migracyjnej odpowiadającej na wyzwania wynikające z sytuacji demograficznej i jej konsekwencji m.in. dla rynku pracy.

Mam nadzieję, że przedstawione powyżej informacje i wyjaśnienia uzna Pan Marszałek za satysfakcjonujące i wyczerpujące.

[1] https://www.nik.gov.pl/plik/id,16205,vp,18729.pdf

źródło

http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/interpelacjaTresc.xsp?documentId=CDAB02C36D5CB149C12582670036AB3F&view=S

http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/interpelacjaTresc.xsp?documentId=9C371518FD970289C125827C0047767C&view=S