Kontynuując cykl publikacji dotyczących aktualnie najbardziej chyba „gorącego tematu” szeroko rozumianej ochrony pracy w Polsce – powalamy sobie przedstawić P.T. Czytelnikom strony internetowej www. siprp.pl  – kolejną interpelację  poselską w sprawie „omijania przez pracodawców godzinowej stawki płacy minimalnej” oraz odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Stanisława Szweda. Poprzednią interpelację w tej sprawie omówiliśmy w publikacji na naszej stronie internetowej z dnia 10 marca 2017 r. ( http://www.siprp.pl/moze-powoli-sie-wyjasni-interpelacja-posla-tomasza-kostusia-do-ministra-rodziny-pracy-i-polityki-spolecznej-w-sprawie-omijania-przez-pracodawcow-godzinowej-stawki-minimalnej/)

Sprawa jest wysoce doniosła. W walkę o skuteczną egzekucję obowiązujących od 1 stycznia 2017 r. przepisów wprowadzających godzinową stawkę płacy minimalnej dla osób pracujących na zlecenie czy samozatrudnionych zaangażowany jest – co jest oczywiste – Rząd Rzeczypospolitej. Na szali swój autorytet położył także NSZZ „Solidarność” oraz Państwowa Inspekcja Pracy. Z problemami związanymi z różnymi, nieraz skomplikowanymi stanami faktycznymi mierzy się na co dzień większość inspektorów pracy.

Przypominamy, iż według szeroko rozpropagowanych przez media deklaracji głównego inspektora pracy kontrole w tym zakresie będą totalne, a inspektorzy pracy skutecznie zwalczać będą patologie dotyczące omijania przepisów o płacy minimalnej, ze stosowaniem drastycznych środków sankcyjnych włącznie. Przewiduje się przeprowadzenie przez inspektorów pracy w skali roku kilkudziesięciu tysięcy kontroli obejmujących tę problematykę. Ilość kontroli może być zresztą większa, bo co zasady, każda kontrola u pracodawcy korzystającego z pracy zleceniobiorców i osób samozatrudnionych ma obejmować problematykę przestrzegania przepisów o płacy minimalnej. ……..
 

Trwa szeroko zakrojona kampania medialna, spoty o stawce 13 zł. emitowane są w najlepszym czasie antenowym przez największe stacje telewizyjne i radiowe. Informacje o przebiegu i wynikach kontroli są na bieżąco publikowane (https://www.pip.gov.pl/pl/f/v/169417/IP-3-2017.pdf – str.8/9). W mediach co rusz pojawiają się też doniesienia o różnych nieprawidłowościach i wątpliwościach. Wzmożoną pracę wykonują również pracownicy merytoryczni PIP, którzy starają się wyjaśnić pytającym wszelkie wątpliwości.

Tym cenniejsze są wszelkie oficjalne stanowiska instytucji tworzących prawo, a zatem uprawnionych do jego komentowania i interpretacji. Mamy nadzieję, że z upływem  czasu ukształtuje się jednolita linia interpretacyjna obowiązujących przepisów, praktyka kontrolna organów, ukształtuje się także jednolita linia orzecznicza judykatury.

Jesteśmy przekonani, iż powszechnością stosowania prawa i jego skuteczną egzekucją zainteresowane powinny być i są wszystkie strony stosunków pracy najemnej w Polsce.

—

Interpelacja nr 10470

do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej

w sprawie omijania przez pracodawców godzinowej stawki płacy minimalnej

Zgłaszający: Krystyna Sibińska, Maria Małgorzata Janyska

Data wpływu: 22-02-2017

1 stycznia 2017 r. wprowadzono godzinową stawkę płacy minimalnej dla osób pracujących na zlecenie czy samozatrudnionych. Pracodawcy nie mogą płacić im mniej niż 13 zł brutto za godzinę pracy. Są jednak tacy, którzy próbują to prawo obchodzić.

Pomysłowość oszustów płacących pracownikom poniżej 13 zł za godzinę jest spora. Najbardziej prymitywną techniką jest oszukiwanie na godzinach. Zatrudnieni pracują więcej niż jest to ewidencjonowane. Zdarza się też, że pracownicy pracują całkiem na czarno, albo na pół etatu, a realnie przepracowanych godzin jest znacznie więcej.

Są też bardziej „pomysłowe” rozwiązania. Są zgłoszenia od sprzątaczki, której podniesiono stawkę godzinową do minimalnej, ale równocześnie musiała podpisać umowę na dzierżawę odkurzacza. W nieuczciwych firmach ochroniarskich pojawiły się nowe opłaty za korzystanie z wcześniej bezpłatnie udostępnianego sprzętu niezbędnego do pracy lub wypożyczenie munduru oraz kary finansowe za fikcyjne spóźnienia.

W związku z powyższym zwracamy się do Pani minister z następującymi pytaniami:

1. Czy Ministerstwo ma informację o problemie nieuczciwych pracodawców, którzy nie wprowadzili obowiązującej minimalnej stawki godzinowej ?
2. Czy Ministerstwo ma pomysł by pracodawcy nie mogli obchodzić wspomnianej minimalnej stawki ?
3. Czy nie istnieje potrzeba zmiany przepisów, które miałyby w jakikolwiek sposób zwiększyć ochronę prawną pracowników ?

– – –

Odpowiedź na interpelację nr 10470

w sprawie omijania przez pracodawców godzinowej stawki płacy minimalnej

Odpowiadający: sekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Stanisław Szwed

Warszawa, 23-03-2017

W związku z wystąpieniem Pana Marszałka z dnia 6 marca br., znak: K8INT10470, dotyczącym interpelacji skierowanej przez Panią Poseł Krystynę Sibińską i Panią Poseł Marię Małgorzatę Janyską w sprawie omijania przez pracodawców godzinowej stawki płacy minimalnej, uprzejmie przedstawiam następujące informacje.

Ustawa z dnia 22 lipca 2016 r. o zmianie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1265) z dniem 1 stycznia 2017 r. wprowadziła do istniejącego porządku prawnego gwarancję minimalnej wysokości wynagrodzenia dla określonych umów cywilnoprawnych. Obowiązkiem stosowania minimalnej stawki godzinowej zostały objęte określone umowy zlecenia (art. 734 Kodeksu cywilnego) oraz umowy o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o zleceniu (art. 750 Kodeksu cywilnego). Zgodnie z obwieszczeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 21 września 2016 r. w sprawie wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2017 r. (M. P. poz. 934), od dnia 1 stycznia 2017 r. minimalna stawka godzinowa wynosi 13 zł za każdą godzinę wykonanego zlecenia lub świadczonych usług. Coroczny wzrost wysokości minimalnej stawki godzinowej (dla umów cywilnoprawnych) uzależniony będzie od dynamiki wzrostu minimalnego wynagrodzenia za pracę pracowników.

Odnosząc się do poruszonego przez Panie Posłanki problemu wnoszenia opłat przez pracowników za wypożyczenie sprzętu do pracy, pragnę zwrócić uwagę na następujące kwestie. Zgodnie z art. 8a ustawy, w przypadku umów, o których mowa w art. 734 i art. 750 Kodeksu cywilnego wykonywanych przez przyjmującego zlecenie lub świadczącego usługi, wysokość wynagrodzenia powinna być ustalona w umowie w taki sposób, aby wysokość wynagrodzenia za każdą godzinę wykonania zlecenia lub świadczenia usług nie była niższa niż wysokość minimalnej stawki godzinowej. W przypadku gdy wysokość wynagrodzenia ustalonego w umowie nie zapewnia przyjmującemu zlecenie lub świadczącemu usługi otrzymania za każdą godzinę wykonania zlecenia lub świadczenia usług wynagrodzenia w wysokości co najmniej minimalnej stawki godzinowej, przyjmującemu zlecenie lub świadczącemu usługi przysługuje wynagrodzenie w wysokości obliczonej z uwzględnieniem minimalnej stawki godzinowej. Wypłaty wynagrodzenia w wysokości wynikającej z wysokości minimalnej stawki godzinowej dokonuje się w formie pieniężnej. Określona na podstawie przepisów przedmiotowej ustawy wysokość minimalnej stawki godzinowej stanowi kwotę przysługującą zleceniobiorcy za każdą godzinę wykonanego zlecenia lub świadczonych usług, podlegająca opodatkowaniu i składkowaniu, według zasad określonych w powszechnie obowiązujących przepisach, a także ewentualnym potrąceniom.

W kontekście prawa cywilnego, należy wskazać, że w celu wykonania zobowiązania, a więc zaspokojenia interesu wierzyciela i zwolnienia się z długu, dłużnik powinien spełnić świadczenie. Jest to równoznaczne z wygaśnięciem zobowiązania. Jednocześnie należy pamiętać, że zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (art. 353¹). Ponadto, w myśl art. 58 Kodeksu cywilnego czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy; nieważna jest także czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Zgodnie z intencją ustawodawcy, celem wprowadzonej regulacji dotyczącej minimalnej stawki godzinowej było zapobieganie ustalaniu wynagrodzenia należnego zleceniobiorcy (świadczącemu usługi) w wysokości niższej niż wynikająca z minimalnej stawki godzinowej oraz sankcjonowanie przypadków niewypłacania wynagrodzenia w tej wysokości. Dla zapewnienia skuteczności wprowadzanych przepisów, w art. 8e ustawy przewidziane zostały sankcje za ich naruszenie. Przedsiębiorca albo osoba działająca w imieniu przedsiębiorcy albo osoba działająca w imieniu innej jednostki organizacyjnej, którzy wypłacają zleceniobiorcy wynagrodzenie za każdą godzinę wykonania zlecenia lub świadczenia usług w wysokości niższej niż obowiązująca wysokość minimalnej stawki godzinowej podlegają karze grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł.

Ministerstwo dostrzega problem związany z nieuczciwym postępowaniem niektórych podmiotów w zakresie przestrzegania przepisów dotyczących minimalnej stawki godzinowej dla określonych umów cywilnoprawnych. Aby zapewnić skuteczną kontrolę wypłacania wynagrodzeń z uwzględnieniem minimalnej stawki godzinowej Państwowa Inspekcji Pracy, jako organ powołany do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, poprzez odpowiednie zmiany w ustawie z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2015 r. poz. 640, z późn. zm.) została upoważniona do sprawowania nadzoru nad prawidłowością stosowania przepisów dotyczących zapewnienia minimalnej stawki godzinowej. Inspekcja jest uprawniona do skierowania wystąpienia lub wydania polecenia w sprawie wypłacenia wynagrodzenia w odpowiedniej wysokości. W przypadku popełnienia wykroczenia związanego z wypłacaniem minimalnej stawki godzinowej inspektor pracy będzie oskarżycielem publicznym.

Działania mające na celu nieuprawnione pozbawienie wynagrodzenia gwarantowanego ustawą, które powinno być wypłacane w formie pieniężnej, co najmniej raz w miesiącu, powinny zostać ocenione negatywnie. Decyzja o zastosowaniu odpowiedniego środka powinna być podjęta przez organ kontrolny, w oparciu o okoliczności dotyczące konkretnego stanu faktycznego.

Z uwagi na fakt, iż wprowadzona regulacja ma istotne znaczenie zarówno społeczne jak i gospodarcze, funkcjonowanie nowych przepisów będzie monitorowane pod względem wpływu na te obszary. Zgodnie z art. 14 ww. ustawy, po upływie 24 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy Rada Ministrów przedstawi Sejmowi RP ocenę jej funkcjonowania. Ocena skuteczności zaproponowanych rozwiązań będzie podstawą do stosownego reagowania i podejmowania odpowiednich działań korygujących.

Mam nadzieję, że przedstawione wyżej informacje oraz wyjaśnienia zostaną uznane za satysfakcjonujące i wyczerpujące.

– – –

Z zaprezentowanego stanowiska Ministerstwa wynika, że wprowadzenie przez zleceniodawcę (w opisany powyżej sposób) opłat za korzystanie z wcześniej bezpłatnie udostępnianego sprzętu niezbędnego do pracy lub wypożyczenie munduru oraz kary finansowe np. za spóźnienia – przy wynagrodzeniu ustalonym w umowie zleceniu w wysokości nie mniej niż 13 zł brutto na godzinę, wypłacanym następnie w formie pieniężnej, nie rzadziej niż raz w miesiącu, nie jest co do zasady przez  ww. ustawę zabronione. Wydaje się jednak słusznym założenie, iż każdy tego typu przypadek będzie rozpatrywany przez inspektora pracy indywidualnie, szczególnie w kontekście  art. 58 Kodeksu cywilnego, stanowiącego, iż  czynność prawna sprzeczna z ustawą, albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna,[…] nieważna jest także czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. 

Ponownie przychodzi stwierdzić, że praktyka czyli tzw. życie (ale także judykatura) pokaże, jak obowiązujące uregulowania chronić będą zagwarantowaną przez ustawę stawkę godzinową. Na pewno może to być jeden z przyczynków godnych uwzględnienia w planowanej przez MRPiPS modyfikacji czy uszczegółowieniu istniejących przepisów.