W dniu 26 czerwca mieliśmy zaszczyt uczestniczyć w seminarium organizowanym przez Fundację im Stefana Batorego poświęconym ochronie prawnej sygnalistów.

Seminarium stanowiło podsumowanie dotychczasowych dyskusji prowadzonych w 2013 r. wśród przedstawicieli środowisk: pracodawców, związków zawodowych oraz środowisk prawniczych podczas seminariów eksperckich poświęconych: efektywności ochrony prawnej osób sygnalizujących nieprawidłowości w zakładzie pracy, funkcjonowaniu wewnątrzzakładowych systemów sygnalizowania nieprawidłowości w realiach polskich pracodawców, szans i potencjału, jaki ze sobą niosą, a także barier w ich wdrażaniu oraz ewentualnych ryzyk z punktu widzenia pracodawcy, misji związków zawodowych w kontekście powyższych zagadnień.

Uczestnikami byli zarówno przedstawiciele agend państwowych (MPiPS, Biuro RPO, Kancelaria Prezydenta), organizacji pozarządowych (Fundacja Batorego, Watchdog Polska i in,), przedstawiciele środowisk naukowych, sądownictwa, pracodawców, związków zawodowych.

Ze spotkania wyszliśmy z pomysłem stworzenia grupy eksperckiej skoncentrowanej wokół problematyki sytuacji sygnalistów w Polsce. Grupa powstaje z myślą o stworzeniu miejsca umożliwiającego wymianę kontaktów, bieżących informacji na temat tego, co w tematyce sygnalistów się dzieje, a także – jeżeli będzie taka wola – podejmowanie wspólnych działań. Liczymy, że w ramach grupy będziemy mogli skutecznie wspierać dwa cele, jakie z dzisiejszej perspektywy wydają się zasadnicze: ……..

– szeroko rozumianą edukację adresowaną do opinii publicznej oraz określonych grup (m.in. przedstawicieli zawodów prawniczych, związków zawodowych, akademików, inspektorów Państwowej Inspekcji Pracy);

– działania rzecznicze w kierunku wzmocnienia ochrony prawnej sygnalistów (plan minimum to nowelizacja kodeksu pracy, plan maximum – odrębna ustawa o ochronie sygnalistów).

W najbliższym czasie przewiduje się w ramach Grupy podjęcie następujących działań:

– Wystąpienie z petycją w sprawie przywrócenia sygnalistów do rządowego programu zapobiegania korupcji  ( po pojawieniu się – prawdopodobnie jesienią – raportu w sprawie implementacji Konwencji ONZ przeciwko korupcji).

– Ostateczne zredagowanie  policy paper, który powstał jako podsumowanie ubiegłorocznych seminariów eksperckich – „Skuteczna ochrona prawna sygnalistów. Perspektywa pracodawców, związków zawodowych oraz przedstawicieli środowisk prawniczych”.

Jeżeli chodzi o drugie  z tych zadań to Stowarzyszenie Inspektorów Pracy Rzeczypospolitej Polskiej przygotowuje propozycje wprowadzenia istotnych zmian w Rozdziale III : „Rekomendacje”. Otóż na bazie  wystąpień na seminariach eksperckich przedstawicieli związków zawodowych sformułowana została następująca rekomendacja:

„Należy doprowadzić do większego zaangażowania Państwowej Inspekcji Pracy  w ochronie pracowników  w ogóle oraz sygnalistów. Z jednej strony potrzebne jest zmobilizowanie inspektorów pracy  do korzystania z przysługujących im uprawnień, np. możliwości wniesienia powództwa, z drugiej rozważyć wzmocnienie uprawnień karno-administracyjnych  inspekcji poprzez podniesienie ustawowej wysokości kar. Wskazane byłoby również uwrażliwienie inspektorów na problematykę  ochrony prawnej sygnalistów  oraz możliwości wykorzystania istniejących instrumentów prawnych  w tym zakresie”.

Równie kontrowersyjne jest z punktu widzenia inspektorów pracy sformułowanie:

„Związki zawodowe  monitorują również pracę  Państwowej Inspekcji Pracy, wnosząc w razie  potrzeby zastrzeżenia do protokołów kontroli. Wobec kontrowersji  wokół skuteczności funkcjonowania inspekcji, tego rodzaju działania nie pozostają  bez wpływu na stan ochrony praw pracowniczych”

Wymóg zapewnienia ochrony prawnej sygnalistom jest zawarty w kilku międzynarodowych konwencjach, w tym w dwóch dotyczących większości krajów europejskich – Konwencji ONZ Przeciwko Korupcji oraz w Cywilnoprawnej Konwencji Rady Europy o Korupcji.

Według zeszłorocznego raportu centrali Transparency International w Berlinie tylko cztery kraje w Europie mają specjalne ustawodawstwo chroniące sygnalistów (Wielka Brytania, Luxemburg, Słowenia i Rumunia). Na początku 2014 roku przyjęto też nowe przepisy na Węgrzech. Większość krajów, w tym Polska uregulowało tę kwestię jedynie częściowo.

do pobrania – Obserwatorium_Ochrona_sygnalistow