Czytelników strony internetowej informujemy, że w dniu 20.03.2025 r. Komisja do Spraw Petycji rozpatrzy petycję Stowarzyszenia Inspektorów Pracy Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie nowelizacji art. 58 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy.

W dniu dzisiejszym zaprezentowano opinię z dnia 28 lutego 2025 r.  Biura Analiz Sejmowych w zakresie ww. petycji.

Osoby zainteresowane odsyłamy do zapoznania się z treścią powyższej petycji wraz z uzasadnieniem oraz z opinią BAS – za pośrednictwem linków zamieszczonych na końcu niniejszej publikacji.

W petycji Stowarzyszenie wskazało, że skuteczność działania inspektorów pracy związana jest z przeprowadzaniem kontroli w miejscu i czasie nie zawsze możliwym do wcześniejszego zaplanowania – uwarunkowanych miejscem i czasem prowadzenia przez podmiot kontrolowany działalności, występowaniem zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników, a także wieloma innymi, nieznanymi na etapie planowania kontroli okolicznościami. Wskazać również należy, iż część podmiotów podlegających kontroli Państwowej Inspekcji Pracy działalność swoją prowadzi poza godzinami pracy jednostek organizacyjnych PIP – okręgowych inspektoratów pracy. Tym samym, obecne regulacje zawarte w ustawie o Państwowej Inspekcji Pracy nie przystają do aktualnych realiów rynku pracy, ograniczają możliwości sprawowania przez PIP skutecznej kontroli i stawiają w niekorzystnej sytuacji (jeżeli chodzi o realny nadzór nad warunkami pracy) znaczną część pracowników zatrudnianych w godzinach innych niż dni i godziny pracy poszczególnych okręgowych inspektoratów pracy.

Inspektorzy pracy realizują pracę o charakterze nieskooperowanym, zindywidualizowanym, w związku z przekazanymi do wykonania zadaniami kontrolnymi. Są one każdorazowo określane poprzez wyznaczenie i wskazanie do kontroli danego pracodawcy w związku z rozpatrywaniem skargi, badaniem wypadku przy pracy czy wreszcie realizacją tematu harmonogramowego. Inspektor pracy, w związku z niezależnością i samodzielnością w działaniu, autonomicznie określa rodzaj podejmowanych czynności, ich harmonogram, kolejność, przebieg, etc. Działania te jednocześnie muszą być skorelowane z podmiotem kontrolowanym i osobami go reprezentującymi, ich dostępnością. Innym aspektem warunkującym realizację zadań w sposób zindywidualizowany jest niekiedy konieczność kontaktu z osobami wnoszącymi skargę, osobami zwolnionymi z zakładu pracy. Niekiedy terminy i czas prowadzonego postępowania, a tym samym rozkład podejmowanych zadań uzależniony jest od pozyskiwania tzw. alternatywnych źródeł dowodowych. Każde z tych działań służy realizacji podstawowej zasady postępowania kontrolnego jakim jest zasada prawdy obiektywnej, służąca ustaleniu stanu faktycznego w toku kontroli. Jest to cel nadrzędny postępowania kontrolnego.

Działania podejmowane przez inspektorów pracy nie są jednolite; jakkolwiek mogą być skatalogowane i opisane, to jednak w zależności od przedmiotu i podmiotu kontroli, ich zakres jest stosunkowo znacznie zróżnicowany. Nie bez znaczenia jest zaakcentowanie, że czas trwania każdej kontroli bywa znacząco zróżnicowany, wobec czego definiowanie ekstensywnego obciążenia pracą wymiarem czasu pracy, nie jest adekwatny; wskazana jest perspektywa zadaniowego podejścia do realizacji obowiązków, co sprzyjać będzie podniesieniu efektywności pracy. Wskazane aspekty organizacyjne i rodzajowe pracy, uzasadniają wyznaczanie czasu pracy państwowego inspektora pracy wymiarem zadań, a nie jednostkami czasu. Podnieść również należy, że miejsce pracy państwowego inspektora pracy ma charakter mobilny, zmienny i zależny zarówno od wskazanych czynności, jak i organizacji zakładu pracy. Dodatkowo miejsce pracy może zależeć od wyznaczenia innych obowiązków takie jak prewencja i promocja, zagrożenie publiczne, reakcja na zgłoszenie dokonane przez telefon wypadkowy. Zmienność miejsca świadczenia pracy, czy wręcz nieprzewidywalność uzasadniają stosowanie zadaniowego systemu czasu pracy.

Nadmienić należy, że określenie czasu pracy inspektora pracy wymiarem zadań uzasadnia przede wszystkim charakter pracy, którą należy bezsprzecznie utożsamiać ze służbą publiczną na rzecz obywateli i Państwa. Przyjęcie tej słusznej koncepcji uzasadnia określanie pracy nie tyle rozmiarem czasu pracy, ile zadaniami jakie należy wykonać aby powierzone obowiązki o charakterze realizacji zadań państwowych zostały wykonane efektywnie i sprawnie. Wtórną rzeczą jest czas ich realizacji; nadrzędną – służba obywatelom i Państwu. Zaznaczyć przy tym należy, że inspektor pracy PIP jest organem Państwowej Inspekcji Pracy, z czym związana jest w sposób oczywisty i ustawowo zdefiniowany szeroka autonomia zarówno w zakresie planowania kontroli (plan kontroli przez okręgowego inspektora pracy jest jedynie zatwierdzany), jak i w planowaniu miejsca, zakresu i terminarza podejmowanych czynności kontrolnych. Wspomnieć należy, iż aktualnie każde podjęcie kontroli poza godzinami pracy w godzinach popołudniowych i nocnych wymaga nie tylko indywidualnej zgody dwu szczebli zarządzania OIP, ale każdorazowo generuje konieczność świadczenia pracy w godzinach nadliczbowych. Każda taka sytuacja wpływa ponadto na rozkład czasu pracy inspektora w całym tygodniu i dezorganizuje w tym czasie jego działalność (wymóg zachowania dobowej przerwy w pracy i nie podejmowania pracy dwukrotnie w tej samej dobie pracowniczej).

Aktualnie praktycznie jedynie kontrole przeprowadzane „po godzinach” w piątek – nie powodują opisanej wyżej dezorganizacji. Trudno to uznać jednak za rozwiązanie satysfakcjonujące. Rozszerzenie spektrum czasowego kontroli realizowanych przez PIP, realne objęcie nim większego odsetka zatrudnionych, odciążenie inspektorów od zbędnych czynności związanych z uzyskiwaniem zgód na kontrole – w sposób oczywisty wpłynie na poprawę efektywności działania PIP i wypełnianie przez nią misji wynikającej z ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy. Współcześnie w prawie pracy dostrzegany jest kierunek odchodzenia od paradygmatu czasu pracy, na rzecz organizacji pracy w ujmowaniu ich w ujęciu zadaniowym. Przyjęcie takiego rozwiązania w Urzędzie stanowiłoby pożądany kierunek unowocześniania procesu zarządzania zasobami ludzkimi. Prezentowane rozwiązanie jest silnie skorelowane z modelem wynagradzania za pracę obowiązującym w Państwowej Inspekcji Pracy. Okresowo przyznawane nagrody stanowią formę oceny realizacji zadań, nałożonych konkretnych obowiązków, których wykonanie i jakość tego wykonania, warunkują przyznanie nagród w ogóle, a także określenie ich wysokości. Rozwiązanie takie w większym stopniu promowałoby osoby, które wypełniają swoje obowiązki z wysokim zaangażowaniem, a nade wszystko wskazywałoby że działania państwowego inspektora pracy mają koncentrować się na wykonywaniu zadań, realizacji obowiązków, wypracowywania efektów, a nie jedynie ekstensywnego wykorzystania czasu pracy.

Proponowana w petycji nowelizacja ustawy o PIP pozwoli również na bardziej elastyczne planowanie rozkładów czasu pracy pozostałych pracowników jednostek organizacyjnych PIP zabezpieczających i wspomagających działalność kontrolną inspektorów pracy w terenie, a także prowadzących różnego rodzaju działania prewencyjne w godzinach nie odpowiadającym godzinom funkcjonowania jednostek organizacyjnych PIP. Proponowane w odniesieniu do pracowników PIP nie przeprowadzających czynności kontrolno-nadzorczych rozwiązanie pozwoli także na zwiększenie bezpieczeństwa prowadzenia czynności kontrolnych przez inspektorów pracy i bieżące rozwiązywanie przez pracowników jednostek organizacyjnych PIP problemów związanych z przebiegiem czynności kontrolnych.

Nie bez znaczenia jest to, ze proponowane rozwiązanie pozwoli na zapewnienie prowadzenia niektórych usług świadczonych przez PIP na rzecz obywateli, takich jak np. poradnictwo, poza standardowymi godzinami pracy urzędu – zgodnie z oczekiwaniami i potrzebami społeczeństwa. Ponadto wprowadzenie postulowanej nowelizacji pozwoli „uwolnić” od biurokratycznych obowiązków znaczną grupę pracowników okręgowych inspektoratów pracy i pozwoli tym osobom na prowadzenie działań merytorycznych, wspierającą działalność kontrolną, nadzorczą i prewencyjną zgodnie z ustawą o PIP oraz Konwencją Nr 81 Międzynarodowej Organizacji Pracy.

W zakresie powyższej petycji BAS rekomenduje Komisji zasięgnięcie opinii Głównego Inspektora Pracy.

O przebiegu dalszych zdarzeń będziemy informować na stronie internetowej Stowarzyszenia.

Do pobrania

petycja SIPRP dotycząca nowelizacji art. 58 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy – PETYCJA CZAS PRACY

opinia BAS – http://orka.sejm.gov.pl/petycje.nsf/nazwa/X-305beos/$file/X-305beos.pdf