Czytelników strony internetowej informujemy, że w dniu 20.03.2025 r. Komisja do Spraw Petycji rozpatrzy petycję Stowarzyszenia Inspektorów Pracy Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie zniesienia wymogu okazania upoważnień do kontroli przedsiębiorców.

W dniu wczorajszym na stronie ww. Komisji zaprezentowano opinię z dnia 28 lutego 2025 r.  Biura Analiz Sejmowych w zakresie ww. petycji.

Osoby zainteresowane odsyłamy do zapoznania się z treścią powyższej petycji wraz z uzasadnieniem oraz z opinią BAS – za pośrednictwem linków zamieszczonych na końcu niniejszej publikacji.

 – – – – –

Stowarzyszenie wskazało m.in. iż petycja ta nawiązuje częściowo do petycji wniesionej w lipcu 2022 r. do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej przez SIPRP, którą Komisja do Spraw Petycji uznała za zasadną i w efekcie tego skierowała do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy uwzględniającej postulat zawarty w petycji (druk sejmowy 441). Ogólnopolskie reprezentatywne organizacje związkowe, Główny Inspektor Pracy oraz inne instytucje wyraziły pozytywne stanowisko co do tego projektu lub nie zgłosiły uwag.

W toku prac legislacyjnych, w dniu 7 października 2024 r Rada Ministrów, pismem znak DSP.WPP.0640.62.2024 zajęła stanowisko do ww. projektu, uznając zawarte w nim propozycje w części dotyczącej ustawy Prawo przedsiębiorców (których petycja SIPRP nie obejmowała) za zbyt daleko idące. W stanowisku Rządu podnoszono iż nie zostało przesądzone, czy legitymacja służbowa inspektora pracy jest pełnomocnictwem o jakim mowa w art. 12 ust. 1 ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską Konwencji Nr 81 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej inspekcji pracy w przemyśle i handlu. W przywoływanym stanowisku Rady Ministrów sformułowano sugestię, że w przypadku uchylenia postulowanych zapisów w ustawie o Państwowej Inspekcji Pracy w zakresie dotyczącym zniesienia upoważnień do kontroli przedsiębiorców, wyłączeniu z ustawy Prawo przedsiębiorców powinna podlegać co najwyżej regulacja zawarta w art. 49 ww. ustawy Prawo Przedsiębiorcy. Zauważyć należy, że przepis ten nie zawiera uregulowań analogicznych, jak każdorazowo zawarte w art.: 48, 50, 54 i 55 – odwołujących się do realizowania kontroli na podstawie ratyfikowanych umów międzynarodowych.

W tym stanie faktycznym Zarząd Główny SIPRP zdecydował o bezzwłocznym wniesieniu nowej petycji dotyczącej zniesienia obowiązku okazania upoważnień do kontroli przedsiębiorców, która uwzględniała by uwagi wynikające z ww. stanowiska Rządu. Petycja SIPRP z dnia 14.10.2024 r. wskazywała m.in., że dotychczasowe zapisy ustawowe w niektórych sytuacjach utrudniają przeprowadzenie efektywnej kontroli i wyeliminowanie na miejscu – zagrożeń dla zdrowia lub życia osób świadczących prace, a nierzadko na placu budowy pracę wykonują pracownicy zatrudnieni w wielu różnych podmiotach. Nawet jeżeli okoliczności faktyczne w aktualnym stanie prawnym uzasadniają niezwłoczne rozpoczęcie kontroli w jednym z tych podmiotów po okazaniu legitymacji służbowej, to niekoniecznie przesłanka ta dotyczy także innego podmiotu, którego pracownicy świadczą tam pracę. Z inspektorskiej praktyki wynika, że obok wielu uczciwie działających przedsiębiorców zdarzają się nieuczciwi, którzy nie dopełniają ciążących na nich obowiązków jakie wiążą się z powierzaniem pracy najemnej np. zgłaszaniem pracobiorców do ubezpieczenia społecznego, zapewnieniem odpowiednich badań lekarskich, czy szkoleń bhp, a nawet zapłatą wynagrodzenia za wykonywaną pracę – czego jednak bez formalnego rozpoczęcia kontroli nie można ustalić. Niejednokrotnie zdarza się, że przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą poza siedzibą firmy lub nie wykazuje tego w KRS czy CEIDG. Nierzadkie są też przypadki, że osoba, której skargę rozpatruje inspektor pracy nie wie jak dokładnie nazywa się firma w której świadczy pracę, a jeśli dotyczy ona początkowego okresu pracy – kto nie wydał jej pisemnej umowy o prace, nie zgłosił do ZUS-u, czy nie wypłacił wynagrodzenia. Co więcej bywa, że pracownicy są „przesuwani” pomiędzy kilkoma, podmiotami (tzw. „spółkami córkami) funkcjonującymi pod danym adresem i nie są o tym informowani dlatego też pisząc skargę wskazują dane jakie znają. Niejednokrotnie też przedsiębiorca nie ujawnia zmian oznaczenia firmy w KRS czy CEIDG lub nie ujawnia tam oddziałów/jednostek organizacyjnych, co w praktyce niweczy możliwość realizacji kontroli w oparciu o upoważnienie wydrukowane z tych rejestrów. Ustalanie danych niezbędnych do wygenerowania w odniesieniu do każdego z podmiotów które powinny być skontrolowane niejednokrotnie zajmuje organowi kontroli nawet kilka godzin, a biorąc pod uwagę konieczność wydrukowania upoważnień, podpisania przez okręgowego inspektora pracy i ich doręczenia (w przypadku podmiotów „zamiejscowych” także ich wysyłki przez operatora pocztowego) – czas ten liczony może być w dniach. Przeciąga to znacznie czas potrzebny do przeprowadzenia kontroli, co jest bardzo niekorzystne zarówno dla efektywności działania inspektora pracy, ale także samego przedsiębiorcy, również zainteresowanego, aby zakłócenia spowodowane w jego działalności przez kontrole trwały jak najkrócej.

Stowarzyszenie wskazało także, że nałożenie na organy PIP – inspektorów pracy obowiązku przedkładania upoważnień do kontroli jest nie tylko rozwiązaniem niestosowanym w żadnym z krajów Unii Europejskiej, ale zdecydowanie zbędnym – co wynika z postanowień art. 12 ust. 1 Konwencji nr 81 MOP, który w opinii SIPRP zrównuje legitymację służbową inspektora pracy z pełnomocnictwem o jakim mowa w tym przepisie.

W świetle podnoszonych w stanowisku Rządu wątpliwości proponuje się jednoznaczne uregulowanie tej kwestii w postulowanym art. 24a ustawy.

W petycji podniesiono również, że uchylenie obowiązku okazania dodatkowego poza legitymacją upoważnienia do kontroli w przypadku, gdy ta dotyczyć ma przedsiębiorców będzie istotnym uproszczeniem procedur kontrolnych postulowanym zarówno przez organy Państwowej Inspekcji Pracy, jak i organizacje związkowe. Świadczą o tym pozytywne opinie przedłożone do projektu zawartego w druku sejmowym nr 441 oraz argumenty podnoszone w dyskusji jaka miała miejsce w dniu 9 października 2024 r. w trakcie pierwszego czytania projektu ustawy zawartego w druku sejmowym nr 441 przeprowadzonego w Komisji Polityki Społecznej i Rodziny.

Z istoty prawa administracyjnego i podstawowej zasady działania organów państwowych na podstawie prawa wynika, iż organ II instancji PIP, jakim jest okręgowy inspektor pracy, a tym bardziej nie będący organami PIP nadinspektorzy-kierownicy oddziałów nie mają żadnego umocowania do upoważniania organów I instancji PIP do przeprowadzania kontroli w ogólności, a w konkretnych podmiotach w szczególności. To inspektorzy pracy uprawnieni są do planowania kontroli w konkretnych podmiotach na obszarze ich działania, a okręgowy inspektor pracy plany te (w istocie jest to czynność techniczna) zatwierdza. Owa czynność nie nosi więc absolutnie cech „upoważnienia”. Okręgowy inspektor pracy mógłby więc jedynie wydawać dokument noszący cechy „poświadczenia” lub tylko informacji, iż podmiot znajduje się w planie kontroli inspektora pracy, zatwierdzonym przez okręgowego inspektora pracy.

W opinii Stowarzyszenia Inspektorów Pracy Rzeczypospolitej Polskiej, wprowadzenie postulowanych zmian nie tylko przywróci właściwe relacje miedzy organami PIP, uwzględni wprost w ustawie wymogi Konwencji nr 81 MOP (co w niektórych przypadkach, pomimo upływu ponad 25 lat od ratyfikowania tej Konwencji, jest przedmiotem komentarzy i nieuprawnionych spekulacji) oraz w znacznej części odbiurokratyzuje proces kontrolny i uelastyczni pracę inspektorów pracy – co pozytywnie wpłynie na efektywność działania organów PIP i realizację przez PIP ustawowych zadań.

Nie trzeba przypominać, że od wielu lat zarówno Główny Inspektor Pracy, jak i Rada Ochrony Pracy przy Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej, a także niektórzy spośród parlamentarzystów, przy okazji przedstawiania sprawozdania z działalności Państwowej Inspekcji Pracy, wielokrotnie apelowali do Sejmu RP o zniesienie tego obowiązku w odniesieniu do inspektorów pracy, zwracając uwagę m.in. na wysokie koszty z tym związane oraz zasadność uproszczenia procedur związanych z podjęciem i realizacją kontroli.

Stowarzyszenie opowiada się za tym, aby obowiązki biurokratyczne, sprawozdawcze i pisarskie, w przeciwieństwie do stanu obecnego, ograniczyć do absolutnego minimum. A więc samodzielność i specjalizacja – po prostu, w opinii SIPRP, inspektor pracy winien przede wszystkim prowadzić czynności kontrolne i nadzorcze. Czyli realizować zadania inspekcji pracy określone w postanowieniach art. 3 ust. 1 Konwencji Nr 81 MOP. Powyższe, pominąwszy postulowane przez SIPRP zmniejszenie zbędnej biurokracji i angażowania czasu pracy różnych szczebli zarządzania w PIP – wydaje się być wystarczającą przesłanką, aby wszechstronnie rozważyć celowość i racjonalność proponowanego przez SIPRP rozwiązania.

W zakresie powyższej petycji BAS rekomenduje Komisji zasięgnięcie opinii Ministra Rodziny Pracy i Polityki Społecznej

O przebiegu dalszych zdarzeń będziemy informować na stronie internetowej Stowarzyszenia.

do pobrania:

petycja SIPRP dotycząca zniesienia upoważnień do kontroli przedsiębiorców – PETYCJA UPOWAŻNIENIA

opinia BAS – http://orka.sejm.gov.pl/petycje.nsf/nazwa/X-305(1)beos/$file/X-305(1)beos.pdf