Interpelacja nr 19777  do prezesa Rady Ministrów w sprawie funkcjonowania Państwowej Inspekcji Pracy

Zgłaszający: Józef Brynkus –

Data wpływu: 15-02-2018

Szanowny Panie Premierze!

Co jakiś czas w mediach publikowane są informacje o potrzebie odbiurokratyzowania oraz wzmocnienia działania Państwowej Inspekcji Pracy, a także zwiększenia skuteczności działających w jej strukturach inspektorów pracy. Również kierownictwo PIP formułowało wielokrotnie potrzebę dokonania zmian w przepisach regulujących funkcjonowanie tego organu. Wydaje się, że jest to konieczne z uwagi na wciąż poszerzany zakres zadań PIP przy niezwiększanym budżecie na ich realizację i zmniejszającej się liczbie osób wykonujących czynności kontrolne. …….

Postulowano m.in. zasadność dokonania zmian polegających na: zniesieniu obowiązku przedkładania przez inspektorów upoważnień do kontroli przedsiębiorców, ujęciu w ustawie o PIP, że kontrole inspektorów pracy realizowane są z uwzględnieniem postanowień ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską konwencji nr 81 MOP dotyczącej inspekcji pracy w przemyśle i handlu, przyznania inspektorom pracy prawa przekształcania umowy cywilnoprawnej na umowę o pracę w drodze decyzji administracyjnej z prawem odwołania się od niej do sądu pracy, wzmocnienia oddziaływania wystąpień kierowanych po kontroli, zwiększenia bezpieczeństwa kontrolujących, umożliwienia dostępu on-line inspektorów pracy do odpowiednich baz danych ZUS, powiatowych urzędów pracy i in. – dla skutecznej i sprawnej realizacji kontroli w zakresie legalności zatrudnienia, uproszczenia zasad dokumentowania ustaleń kontroli, a także ustalenia transparentnych zasad naboru na stanowiska kierownicze oraz z uwagi na procedury antykorupcyjne przyjęcia zasady kadencyjności na stanowiskach, z którymi związane są uprawnienia do zlecania kontroli w konkretnym podmiocie.

Państwowa Inspekcja Pracy nie posiada inicjatywy legislacyjnej, stąd moje pytanie – czy w strukturach rządu, Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zamierzone są działania mające na celu wprowadzenie zmian w ustawie o Państwowej Inspekcji Pracy, a jeżeli tak, to czego konkretnie zmiany te mają dotyczyć? Czy przewidziane są konsultacje/dyskusja społeczna nad ewentualnymi założeniami do projektu ustawy?

Z wyrazami szacunku,

dr hab. Józef Brynkus

Poseł na Sejm RP

– – – – –

Odpowiedź na interpelację nr 19777 w sprawie funkcjonowania Państwowej Inspekcji Pracy

Odpowiadający: sekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Stanisław Szwed

Warszawa, 04-04-2018

W związku z interpelacją poselską nr 19777 Pana Posła Józefa Brynkusa w sprawie funkcjonowania Państwowej Inspekcji Pracy, odpowiadając na pytanie Pana Posła Czy w strukturach Rządu, Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zamierzone są działania mające na celu wprowadzenie zmian w ustawie o Państwowej Inspekcji Pracy, a jeżeli tak, to czego konkretnie zmiany te mają dotyczyć? Czy przewidziane są konsultacje/dyskusja społeczna nad ewentualnymi założeniami do projektu ustawy? na wstępie uprzejmie wyjaśniam, że Państwowa Inspekcja Pracy (PIP), zgodnie z ustawą o Państwowej Inspekcji Pracy, podlega Sejmowi RP.

Należy podkreślić, że inicjatywa w zakresie zmian ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy należeć może np. do Parlamentarzystów i każdego członka Rady Ministrów, w tym Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Uprzejmie informuję, że Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej proponowało rozszerzenie zadań Państwowej Inspekcji Pracy związanych z procesem kwalifikowania przez płatnika składek wykonywanych u niego prac jako prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o kontrolę prowadzonego przez płatnika składek wykazu stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz umożliwienie PIP prowadzenia z urzędu kontroli stanowisk pracy i ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Projekt ten był przedmiotem procedury legislacyjnej poprzedniej kadencji Sejmu, nie został jednak uchwalony.

Obecnie analogiczne rozwiązania zostały zaproponowane przez OPZZ w ramach prac Rady Dialogu Społecznego.

Pragnę wyjaśnić, że w ramach koordynowanego przez Ministra Inwestycji i Rozwoju zespołu roboczego do spraw społeczno-gospodarczych polityki migracyjnej toczą się obecnie prace nad projektem dokumentu rządowego określającego priorytety społeczno-gospodarcze polityki migracyjnej. Wśród założeń dla opracowania ww. dokumentu, dla realizacji których jako właściwy wskazano resort pracy (obok innych instytucji) znajdują się m.in:

• analiza systemu prawnego mającego wpływ na zatrudnienie i pobyt cudzoziemców, a w sytuacji zdiagnozowania przeszkód w tym zakresie, w szczególności nadmiernych obciążeń biurokratycznych, uporządkowanie tego systemu z uwzględnieniem priorytetowo bezpieczeństwa państwa, ochrony krajowego rynku pracy i zapewnienia odpowiednich standardów zatrudnienia;
• doskonalenie zintegrowanego systemu współdziałania służb i instytucji, których zadaniem jest przeciwdziałanie nadużyciom popełnianym przez przedsiębiorców na szkodę państwa i pracujących w Polsce cudzoziemców.

W celu realizacji wskazanych powyżej założeń wskazane zostaną rozwiązania organizacyjne, techniczne i legislacyjne, które będą dotyczyły funkcjonowania służb kontrolnych, w tym Państwowej Inspekcji Pracy. Część z nich prawdopodobnie będzie wymagała wprowadzenia zmian w ustawie o PIP.

Dodatkowo wyjaśniam, że w ramach ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudniania i instytucjach rynku pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1543), która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2018 r. wprowadzono przepisy ułatwiające współpracę pomiędzy powiatowymi urzędami pracy a służbami kontrolnymi oraz innymi instytucjami, takimi jak Państwowa Inspekcja Pracy, Straż Graniczna, ZUS czy konsulaty poprzez umożliwienie wymiany danych za pomocą środków teleinformatycznych. Celem tych rozwiązań była skuteczniejsza weryfikacja nierzetelnych pracodawców i minimalizacja nieprawidłowości w obszarze zatrudniania cudzoziemców.

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej uruchomiło usługę elektroniczną udostępniającą dane z rejestru centralnego cudzoziemców na rzecz podmiotów, o których mowa w art. 90c ust. 11 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2017 r., poz. 1065).

Według stanu na dzień dzisiejszy, po stronie Państwowej Inspekcji Pracy prowadzone są prace mające na celu integrację systemu PIP z przedmiotową usługą, których zakończenie zaplanowano na II kwartał br.

W uzupełnieniu do powyższego, na podstawie informacji przekazanych przez Ministra Przedsiębiorczości i Technologii, dotyczących postulatu zniesienia obowiązku przedkładania przez inspektorów Państwowej Inspekcji Pracy upoważnień do kontroli przedsiębiorców uprzejmie informuję, że w aktualnym stanie prawnym regulacje zawarte w rozdziale 5 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej („USDG”), znajdują, co do zasady, zastosowanie do kontroli przedsiębiorców przez Państwową Inspekcję Pracy.

Podstawą do stosowania przepisów rozdziału 5 USDG przez PIP jest art. 77 ust. 1 USDG, zgodnie z którym kontrole działalności gospodarczej przedsiębiorców przeprowadzane są na zasadach określonych w USDG.

Wyłączenia od tej ogólnej zasady mogą wynikać m.in. z ratyfikowanych umów międzynarodowych. Taką umową jest Konwencja nr 81 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca inspekcji pracy w przemyśle i handlu, przyjęta w Genewie 11 lipca 1947 r. (zwana dalej „Konwencją MOP”).

Zgodnie z art. 12 Konwencji MOP inspektorzy pracy są upoważnieni do „swobodnego wstępu, bez uprzedniego zawiadomienia, o każdej porze dnia i nocy, do każdego zakładu pracy podlegającego inspekcji”. W związku z tymi postanowieniami, w USDG uregulowana została możliwość wszczęcia kontroli przez PIP:

1. bez zawiadomienia kontrolowanego przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia kontroli (art. 79 ust. 2 pkt 1),
2. pod ewentualną nieobecność kontrolowanego (art. 80 ust. 2 pkt 1),
3. bez ograniczeń związanych z już trwającą kontrolą przedsiębiorcy przez inny organ kontroli (art. 82 ust. 1 pkt 1) oraz
4. niezależnie od wyznaczonych przez ustawę SDG limitów czasu trwania kontroli (art. 83 ust. 2 pkt 1).

Natomiast w odniesieniu do pozostałych przepisów rozdziału 5 USDG organy PIP obowiązane są do stosowania regulacji, dotyczących:

1. zamieszczania w Biuletynie Informacji Publicznej na swojej stronie podmiotowej ogólnego schematu procedur kontroli, które wynikają z przepisów powszechnie obowiązującego prawa (art. 78a ust. 3),
2. okazywania legitymacji służbowej (art. 79a ust. 1),
3. doręczenia upoważnienia do przeprowadzenia kontroli (art. 79a ust. 1),
4. informowania kontrolowanego lub osoby, wobec której podjęto czynności kontrolne, o jego prawach i obowiązkach w trakcie kontroli, w przypadku wszczęcia czynności kontrolnych po okazaniu legitymacji służbowej (art. 79b),
5. przeprowadzania kontroli w siedzibie kontrolowanego, miejscu wykonywania działalności gospodarczej lub, za zgodą lub na wniosek kontrolowanego, w innym miejscu przechowywania dokumentacji (art. 80a),
6. przeprowadzania czynności kontrolnych w sposób sprawny i możliwie niezakłócający funkcjonowania kontrolowanego (art. 80b),
7. dokonania wpisu do książki kontroli (art. 81 ust. 2),
8. przerwania kontroli na czas niezbędny do przeprowadzenia badań próbki produktu lub próbki kontrolnej, jeżeli jedyną czynnością kontrolną po otrzymaniu wyniku badania próbki będzie sporządzenie protokołu kontroli (art. 83a ust. 1),
9. nieprzeprowadzania kontroli w przypadku, gdy ma ona dotyczyć przedmiotu kontroli objętego uprzednio zakończoną kontrolą przeprowadzoną przez ten sam organ, (art. 83b ust. 1) – przy czym od stosowania przedmiotowej normy USDG przewiduje wyjątki,
10. rozpatrywania sprzeciwu kontrolowanego wobec podjęcia i wykonywania przez organ kontroli czynności z naruszeniem przepisów, w szczególności art. 79a-79b, (art. 84c ust. 1).

Wskazane przepisy rozdziału 5 USDG dotyczą standardów przeprowadzania kontroli stosowanych przez wszystkie organy kontroli, w tym organy PIP. Ich stosowanie zapewnia uporządkowanie procedur kontrolnych i sprzyja przestrzeganiu praworządności.

Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii nie znajduje zatem uzasadnienia umożliwiającego stosowanie preferencyjnego traktowania organów PIP względem innych organów kontroli dotyczącego możliwości zniesienia obowiązku przedkładania przez inspektorów Państwowej Inspekcji Pracy upoważnień do kontroli przedsiębiorców.

Podkreślenia wymaga także, że wskazane wyżej zasady utrzymały swój status w ustawie z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, która zastąpi obowiązujące regulacje ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w zakresie wykonywania kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorców.

Mam nadzieję, że przedstawione powyżej informacje i wyjaśnienia uzna Pan Poseł za satysfakcjonujące i wyczerpujące.

Źródło:

http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=6CAF6539

http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=6CAF6539

http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=64AA3C84

Chyba nie ma wśród nas inspektora, który nie zastanawiał się nad treścią dotychczas stosowanego upoważnienia do kontroli przedsiębiorców – z uwagi na zawarte w nim informacje wykraczające poza postanowienia omawianego wyżej przepisu, w dodatku bez żadnej wzmianki o obowiązywaniu najistotniejszej z punktu widzenia inspektorów pracy Konwencji Nr 81 MOP.  

Ponadto stosowany dotychczas w upoważnieniu dla określeniu zakresu kontroli zwrot „prawna ochrona pracy” nie jest zdefiniowany w przepisach prawa pracy, a pouczenie wskazuje na obowiązek zawiadamiania o zamiarze wszczęcia kontroli – co nie stosuje się do kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy prowadzonych przez inspektorów PIP. Podobnie informacja o zakresie uprawnienia do wnoszenia sprzeciwu jest rozbieżna z aktualnym stanowiskiem Ministerstwa. Z dniem 30.04.2018 r. dotychczasowa ustawa będzie zastąpiona przepisami Prawa przedsiębiorców, które w swej treści  w zasadzie powiela dotyczące kontroli realizowanych przez inspektorów pracy postanowienia rozdziału V ustawy SDG.

Mając powyższe na uwadze, Stowarzyszenie Inspektorów Pracy Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 17.04.2018 r. skierowało do Głównego Inspektora Pracy obywatelską petycję o określenie wzoru upoważnienia stosowanego do kontroli przedsiębiorców w zakresie zgodnym z postanowieniami art. 24 ust. 4 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy i z pouczeniem, które w przeciwieństwie do stosowanego obecnie nie będzie odwoływało się do nieobowiązujących uregulowań, a po uwzględnieniu art. 12 i 16 Konwencji Nr 81 MOP wskaże faktyczne prawa i  obowiązki podmiotu kontrolowanego. Obecnie nasza petycja wciąż oczekuje na opublikowanie jej w zakładce PETYCJE na stronie internetowej Państwowej Inspekcji Pracy oraz na rozpatrzenie. Mamy nadzieję, że tym razem nie dojdzie do kolejnego w historii „samoograniczenia się”  PIP, na jakie to zjawisko mieliśmy okazję wielokrotnie zwracać uwagę.

do pobrania – Petycja SIPRP